làm công việc gì đó phục vụ công chúng thì ở mức độ nhất định chuyện này
sẽ bù đắp được mọi thiếu hụt ấy. Nếu hoàn cảnh cho phép phân công cho
anh ta một số trách nhiệm công cộng đủ lớn, nó sẽ khiến anh ta trở thành
con người được rèn luyện. Tuy hệ thống xã hội và các tư tưởng đạo đức
thời cổ đại có những khiếm khuyết, nhưng việc thực hành theo kiểu tòa án
dicastery
đã khiến cho chuẩn mực trí tuệ của một
công dân Athens trung bình vượt xa mọi chuẩn mực tương ứng của các
đám đông khác được biết tới ở thời cổ đại hay hiện đại. Các bằng chứng
cho điều này hiện rõ ràng trên mỗi trang sách của vị sử gia vĩ đại về Hy
Lạp của chúng ta [ám chỉ sử gia Anh George Grote – N.D]; nhưng chắc là
chúng ta không cần phải lưu ý thêm điều gì khác nữa, ngoài chất lượng cao
của các diễn văn mà các nhà hùng biện vĩ đại đã tính toán để tác động hiệu
quả nhất lên sự hiểu biết và ý chí của họ. Một lợi ích cùng loại này, tuy ở
mức độ ít hơn nhiều, đã được tạo ra trong những người dân Anh trung lưu
lớp dưới bởi nghĩa vụ của họ được xếp vào bồi thẩm đoàn phục vụ cho
nhiệm vụ cấp xã: việc này tuy không có nhiều, cũng không liên tục và cũng
chẳng đưa họ tới được thật nhiều sự phong phú đa dạng của các suy nghĩ
cao cả, so sánh với sự giáo dục nhân dân mà mỗi công dân Athens thu nhận
được từ các thiết chế dân chủ của đô thị, nhưng nó cũng làm cho họ thành
những người rất khác về mặt tư tưởng và về mặt phát triển các khả năng, so
với những người chẳng hề làm gì khác trong đời ngoài việc cạo giấy hay
bán hàng ở sau quầy.
Phần đạo đức của sự chỉ dạy, có được do việc tham gia của các công
dân với tư cách cá nhân vào các chức năng công cộng, ngay nếu như hiếm
hoi, cũng còn đáng hoan nghênh nhiều hơn nữa. Một khi thật say sưa với
công việc, anh ta sẽ được kêu gọi để cân nhắc các quyền lợi không phải chỉ
của riêng bản thân mình; để được hướng dẫn bởi một quy tắc khác với sự
thiên vị cho cá nhân mình trong trường hợp có mâu thuẫn; để áp dụng cho
tất cả mọi người các nguyên tắc và châm ngôn mà lý do tồn tại của chúng
là hướng tới sự tốt đẹp chung: thông thường trong công việc của mình anh
ta sẽ được kết giao với những trí tuệ hiểu biết nhiều hơn anh ta về tư tưởng
