Chương 12
Trong số những nhân vật đã từng luận về chính quyền, một số chưa từng
bao giờ tham chính và sống ẩn dật trong đời tư của họ; hầu như những điều
đáng nhắc nhở về đóng góp của họ [cho học thuyết chính trị] đã được nhắc
tới rồi. Những người khác là những nhà lập pháp tại nước của họ hay tại
các nước ngoài; trong số những người này có người soạn thảo hiến pháp, có
người giữ chức vụ trong ngành lập pháp; nhưng cũng có người làm cả hai
việc như Lycurgus và Solon chẳng hạn.
Tôi đã bàn qua hiến pháp của Sparta [và Lycurgus]. Còn về Solon, ông
được người đương thời coi trọng là một nhà lập pháp giỏi, là người đã
chấm dứt sự độc quyền của chế độ quả đầu, giải phóng dân chúng, thiết lập
nên nền dân chủ cổ đại của Athens, và hoà hợp được các phần tử khác nhau
của quốc gia. Theo quan điểm của những người này, [những việc Solon đã
làm như thiết lập] Hội đồng
Areopagus mang tính chất quả đầu, các quan chức được bầu qua tài năng
mang tính chất quý tộc, và toà án nhân dân
mang tính chất dân chủ. Thực
sự không phải vậy. Hội đồng và các quan chức được bầu cử đã diễn ra từ
trước thời của Solon, và chỉ được Solon giữ lại mà thôi, nhưng chính ông
thiết lập toà án nhân dân, và như thế được coi như dựng lên nền dân chủ
cho Athens, và cũng là lý do mà đôi khi ông bị chỉ trích vì khi cho toà án
nhân dân quyền tối cao, ông đã vô hình trung triệt tiêu quyền hành của các
cơ cấu khác. Khi toà án nhân dân trở nên quá mạnh, nhân dân trở nên một
quyền lực chuyên chế, và những người kế nhiệm Solon đã chuyển hiến
pháp cũ sang thể chế dân chủ hiện nay tại Athens. Ephialtes và Pericles hạn
chế quyền lực của Hội đồng; Pericles còn bầy ra cách trả lương cho bồi
thẩm, và như thế những kẻ mị dân theo sau cứ tăng thêm quyền lực của dân
chủ như ta thấy ngày nay. Tất cả những điều này, dẫu sao, cũng chỉ là kết
quả ngẫu nhiên chứ không phải do ý định của Solon. Chỉ vì nhân dân, sau
