bằng có được thì giờ nhàn tản và không phải làm những việc [để sinh sống]
không xứng với địa vị của họ. Đó là việc mà nhà lập pháp phải lưu ý đầu
tiên. Tuy nhiên, điều cần lưu ý là dù của cải là điều cần thiết để bảo đảm
cho các quan chức có thì giờ nhàn rỗi, nhưng đó cũng lại là điều xấu xa nếu
để cho những kẻ có tiền có thể mua những chức vụ cao cấp nhất, như vua
hay đại tướng. Điều luật cho phép điều này xảy ra sẽ khiến cho tiền của
được coi trọng hơn đức hạnh, và khiến cho cả nước trở thành tham lợi. Bởi
vì, khi những người đứng đầu quốc gia xem trọng điều gì, thì người dân sẽ
lấy đó làm gương để bắt chước, và nếu tài đức không phải là điều được coi
trọng bậc nhất, thì thể chế quý tộc sẽ không thành hình được. Ngoài ra,
những kẻ dùng tiền của để mua địa vị, chắc chắn sẽ tìm cách để kiếm lại
lời; vì khi người nghèo và trung thực còn muốn kiếm lợi, thì thật là khó tin
nếu những kẻ xấu xa và lại tốn kém tiền của để mua chức vụ lại không [lợi
dụng chức vụ] để kiếm lời. Như thế, ta nên kết luận rằng chỉ những người
tài đức nhất mới xứng đáng là người cai trị. Và nếu nhà lập pháp không
quan tâm đến việc bảo vệ những người tài không bị nghèo khó (khi nghỉ
việc quan), thì ít nhất cũng phải cung cấp cho họ đủ ăn, đủ mặc (không bận
tâm về sinh kế) khi tại chức.
[Thêm vào đó,] hiến pháp Carthage còn một khuyết điểm nhưng lại rất
thịnh hành là để cho một người giữ nhiều chức vụ cùng một lúc; đây là một
khuyết điểm vì bất cứ việc nào cũng vậy, chỉ được thực hiện tốt bởi một
người mà thôi. Nhà lập pháp phải để ý đến việc này và không thể bổ nhiệm
một người vừa làm nhạc sĩ thổi sáo vừa làm thợ đóng giày. Như thế, nếu
đất nước rộng lớn, thì phương cách phân phối các chức vụ cho nhiều người
sẽ phù hợp với hiến pháp và nguyên tắc dân chủ hơn. Vì như tôi đã nói, sự
sắp đặt như vậy sẽ công bình hơn đối với tất cả mọi người, và bất cứ hành
vi nào được lập đi lập lại thành thói quen sẽ được thực hiện tốt hơn và mau
chóng hơn. Ta có bằng chứng về việc này trong phạm vi quân sự và hải
quân; trong hai lãnh vực này bổn phận chỉ huy và phục tùng được áp dụng
toàn bộ từ trên xuống dưới.
