dân không được công nhận, cũng không có quyền tham dự các cuộc họp
định kỳ, mà chỉ trong những trường hợp đặc biệt, và những vụ kiện tụng
được phân bố cho các quan chức. Thí dụ tại Sparta, các Giám sát viên lo xử
những vụ kiện tụng liên quan đến giao kèo và họ chia nhau xử những vụ
kiện này; các trưởng lão thì chuyên về các vụ án mạng, còn những việc
khác thì chia cho các quan chức khác. Một nguyên tắc tương tự cũng thịnh
hành ở Carthage; ở đó một số quan chức quyết định mọi việc. Thành thử, ta
có thể phải điều chỉnh định nghĩa về công dân để bao gồm cả những nước
này nữa. Trong những nước này, quan chức là những người giữ những chức
vụ được xác định rõ rệt, chứ không giữ nhiều chức vụ một lúc; họ là những
nhà lập pháp hay thẩm phán, và những ai giữ các chức vụ xác định thì đều
có quyền thảo luận và phán xét về một số việc hay về tất cả mọi việc. Khái
niệm về công dân đã bắt đầu trở nên rõ ràng sau khi ta xem xét thêm các
trường hợp kể trên.
Ta có thể nói như sau: những ai có quyền tham dự vào các cuộc nghị luận
việc công hay về tư pháp [bất kể có nhiệm kỳ hay không] của bất kỳ nước
nào, thì phải được coi là công dân của nước đó. Nói một cách tổng quát,
một nhà nước là một cơ cấu gồm tất cả những công dân hợp lại nhằm đạt
tới mục đích của đời sống.
