Chương 3
Vấn đề khi nào công dân được coi là một công dân chính đáng lại liên quan
đến một vấn đề đã được tìm hiểu trước đây [ở phần đầu của Chương 1]. Vì
có một vấn đề song song liên quan đến nhà nước: khi nào một hành vi được
coi là một hành vi của nhà nước. Thí dụ như hành vi thay đổi từ thể chế quả
đầu hay độc tài cá nhân (bạo chúa) sang dân chủ. Trong những trường hợp
như vậy, người dân từ khước thực hiện các bổn phận đã được giao ước
[trong hiến pháp], trên căn bản là nhà độc tài, chứ không phải nhà nước,
buộc họ phải tuân theo giao ước. Họ lập luận rằng có những hiến pháp
được thiết lập bởi sức mạnh, chứ không vì lợi ích chung. Thế nhưng lý luận
này cũng đúng trong chế độ dân chủ, vì chế độ dân chủ cũng có thể được
thiết lập nên bởi bạo lực, và như thế một hành vi của chế độ dân chủ có thể
cũng không hơn hay chẳng kém gì hành vi của chế độ quả đầu hay độc tài
cá nhân. Vấn đề này lại dẫn đến một vấn đề khác: ta dựa trên nguyên tắc
nào để cho rằng nhà nước vẫn giống như cũ, hay đã bị đổi khác đi? Nếu ta
chỉ xét đến lãnh thổ hay cư dân, thì đó là một cái nhìn thiển cận, vì lãnh thổ
có thể bị phân cách và dân cư có người sống ở vùng này, người kia ở vùng
khác. Điều này, coi vậy cũng không phải là vấn đề quá khó; ta chỉ cần nhận
định rằng từ ngữ “nhà nước” là một từ ngữ mơ hồ, chưa được định nghĩa
đúng đắn.
Cũng có người đặt vấn đề: Khi nào người dân cùng sống tại một nơi được
xem là tạo nên một quốc gia - giới hạn của nó ở chỗ nào? Chắc chắn không
phải là bức tường thành bao quanh lãnh thổ, vì ta có thể xây một bức
trường thành bao quanh cả vùng Peloponnesus.Tương tự như vậy, ta cũng
có thể liệt kê Babylon và mọi thị-quốc có tầm vóc của một quốc gia; nhưng
Babylon, lịch sử kể lại, đã bị địch quân chiếm đóng cả ba ngày rồi, mà
nhiều người dân còn chưa biết. Vấn nạn này [một nước nên lớn đến chừng
nào (gồm nhiều phần lãnh thổ khác nhau) mà vẫn được coi là một nước duy
