nhất], tốt hơn, nên để dịp khác ta sẽ bàn tới, bởi đây đơn giản chỉ là nhiệm
vụ của nhà lãnh đạo phải quyết định xem quốc gia nên rộng lớn tới cỡ nào
và có nên bao gồm nhiều lãnh thổ khác nhau hay không.
Bây giờ hãy trở lại vấn đề người dân cư trú trên lãnh thổ. Liệu ta có xem
những người dân cùng một giống, cư ngụ trên cùng một nơi từ đời này sang
đời khác không có gì thay đổi, cho nên quốc gia cũng không thay đổi, dù
người dân có sinh ra và chết đi, như ta bảo dòng sông hay ngọn núi bao giờ
cũng vẫn như thế dù nước cứ chảy trôi đi mãi? Hay là ta lại bảo rằng các
thế hệ người dân cũng thay đổi giống như nước của dòng sông, cho nên nhà
nước cũng thay đổi? Vì nhà nước là một sự hội tụ và hợp tác của công dân
theo một hiến pháp và một cơ cấu chính trị nào đó, cho nên, khi hình thức
chính quyền thay đổi và trở nên khác đi với hình thức cũ, thì ta có thể nói là
nhà nước đó không còn giống như cũ nữa; cũng giống như ban đồng ca của
hài kịch khác với ban đồng ca của bi kịch, dù cả hai ban đều có cùng các ca
công. Tương tự như vậy, ta bảo mọi sự hội tụ hay phối hợp các phần tử sẽ
khác đi khi hình thức phối hợp đó bị thay đổi; thí dụ, một hợp âm có cùng
những nốt nhạc sẽ khác đi khi được kết hợp theo âm thể Dorian hay
Phrygian. Và nếu điều này được xem là đúng, thì hiển nhiên một nhà nước
có còn giống như trước hay không là do hiến pháp có được giữ nguyên hay
không, và ta vẫn có thể gọi bằng cùng một tên, còn cư dân của nước đó có
thay đổi hay không, điều đó không quan trọng. Còn một vấn đề nữa là một
nhà nước có nên hay không nên tiếp tục giữ các giao ước sau khi thay đổi
hình thức chính quyền.
