Chương 11
Tới đây ta phải xét xem hiến pháp nào là hiến pháp tốt đẹp nhất cho phần
lớn những quốc gia, và đời sống nào là đời sống tốt đẹp nhất cho nhiều
người nhất, nhưng ta sẽ không sử dụng một tiêu chuẩn đức hạnh nào cao
siêu quá tầm tay với của người thường, hay một nền giáo dục nào đó đòi
hỏi người ta phải có năng khiếu đặc biệt mới theo đuổi được, hay một mô
hình nhà nước lý tưởng chỉ có trong mơ, mà nhắm tới một đời sống mà đa
số người dân có thể hưởng thụ được và một mô hình chính quyền mà nước
nào cũng có thể vươn tới. Chế độ quý tộc, như vẫn thường được gọi như
vậy, và ta vừa bàn đến, là một chế độ hoặc là vượt quá tầm với của một số
lớn những nước, hoặc là đã pha trộn để thành một chế độ theo hiến pháp
mà ta cũng đã bàn rồi. Thực ra, những gì ta bàn và đi tới kết luận về các
loại chính quyền đều dựa trên cùng một số nguyên tắc. Nếu ta công nhận
những điều được bàn tới trong cuốn Đạo Đức là đúng: (1) một đời sống
hạnh phúc là một đời sống theo đức hạnh và có đủ phương tiện vật chất để
sinh sống, và (2) đức hạnh là số trung bình cộng hay sự trung dung, thì đời
sống trung dung và có số trung bình mà ai cũng có thể đạt được, phải là đời
sống tốt đẹp nhất. Những tiêu chuẩn áp dụng cho đời sống hạnh phúc của
cá nhân con người cũng được áp dụng cho quốc gia và hiến pháp, vì hiến
pháp thể hiện cách sống của nhân dân trong nước đó.
Trong tất cả quốc gia đều có ba phần tử: một giai cấp thì rất giầu, một giai
cấp khác lại rất nghèo, và giai cấp thứ ba ở giữa. Ta phải công nhận rằng sự
trung dung và trung bình là điều tốt nhất, và như vậy, rõ ràng có được vận
may vừa phải là điều tốt nhất. Người ta khi sống một đời sống chừng mực
sẽ sẵn lòng hành động theo lý trí hơn. Những kẻ mà vượt trội hơn người về
sắc đẹp, sức mạnh, gia thế hay tài sản, hoặc là những kẻ mà lại quá nghèo,
quá yếu, hay quá hạ tiện đều là những người khó lòng tuân theo tiếng nói
của lý trí. Trong hai loại người này, loại thứ nhất dễ có khuynh hướng dùng
