theo ý mình, và thế là ta có chế độ dân chủ hay quả đầu. Còn có một lý do
khác nữa - hai thành phần giàu, nghèo chống đối lẫn nhau, và bất cứ phe
nào khi thắng thế, thay vì thiết lập một thể chế công chính, hay được lòng
dân, thì lại xem ưu thế chính trị là chiến lợi phẩm để thiết lập chế độ chính
trị, dân chủ hay quả đầu, theo ý mình. Hơn thế nữa, cả hai phe mà đã từng
chiếm được thượng phong trong cõi Hy Lạp chỉ lo cho quyền lợi của phe
mình qua thể chế chính trịchứ chẳng thèm để tâm đến quyền lợi chung của
cả nước. Chính vì thế mà chế độ trung dung hầu như chưa bao giờ hiện
hữu, mà nếu có thì cũng chỉ có rất ít. Trong toàn cõi Hy Lạp chỉ có một
người đã từng thiết lập chế độ trung dung mà thôi. Chứ còn bây giờ thì
người dân dã quen thói không còn quan tâm gì đến sự bình đẳng nữa, tất cả
đều muốn thống trị kẻ khác, nhưng khi mà bị thống trị hay chinh phục rồi,
thì lại sẵn lòng quy phục.
Ta thấy rõ ràng chế độ nào là chế độ tốt nhất và lý do khiến cho những chế
độ này trở thành ưu việt nhất. Còn lại những hiến pháp khác, vì ta biết là có
nhiều loại dân chủ và quả đầu, cũng không khó lắm để xem loại nào là tốt
thứ nhì hoặc thứ ba trên bảng sắp hạng. Khi ta đã biết loại nào là ưu việt,
thì loại nào gần loại này nhất phải thuộc loại khá hơn những loại còn lại,
còn càng cách xa thì đích thị là loại chế độ tồi tệ. Đó là nói theo nguyên tắc
chung, chứ ta còn phải tuỳ theo hoàn cảnh đặc thù của từng nước. Có
những loại hiến pháp tự bản chất rất tốt, nhưng chưa chắc đã thích hợp với
dân chúng trong nước đó.
