Chương 12
Bây giờ ta xét xem cơ chế chính quyền loại nào sẽ thích hợp với loại người
dân nào. Ta có thể bắt đầu bằng một định đề phổ thông cho mọi loại chính
quyền là thành phần dân chúng mong muốn cho cơ chế chính trị được
trường tồn phải mạnh hơn thành phần muốn điều ngược lại. Mỗi một nước
được tạo nên bởi cả phẩm cũng như lượng. Phẩm ở đây gồm có tự do, tài
sản, giáo dục, gia thế, và lượng, tức là số đông dân chúng. Phẩm có thể
hiện hữu trong một giai cấp tạo nên nhà nước, còn lượng lại nằm trong giai
cấp khác. Thí dụ, những người gia thế thấp hèn có thể đông hơn số người
xuất thân vọng tộc, hay là người nghèo thì đông hơn người giàu; tuy nhiên,
ưu thế về lượng có thể không đủ để cân bằng ưu thế về phẩm. Lượng và
phẩm, do đó, cần được giữ cho cân bằng. Nếu số người nghèo đông hơn
con số cần thiết để cân bằng với phẩm chất cao hơn của phía bên kia, thì
đương nhiên sẽ có chế độ dân chủ mà mô hình sẽ tuỳ theo giai cấp nào
chiếm đa số. Nếu, giả dụ, đa số dân chúng là nông dân, ta sẽ có chế độ dân
chủ loại thứ nhất; nếu giai cấp thợ thuyền chiếm đa số, ta sẽ có loại cuối
cùng, và có chế độ dân chủ trung dung nếu thành phần trung lưu chiếm đa
số. Nhưng nếu thành phần giàu và quý phái, dù ít hơn, nhưng ưu việt hơn
về phẩm chất, thì ta có chế độ quả đầu và các mô hình quả đầu khác nhau
tuỳ theo mức độ khác nhau của những phẩm chất [xem lại phần luận về chế
độ quả đầu ở chương 6].
Nhà lập pháp nên luôn luôn bao gồm luôn giai cấp trung lưu vào cơ cấu
chính quyền; nếu nhà lập pháp tạo nên chế độ quả đầu, thì giai cấp trung
lưu cũng phải được hưởng quyền lợi; còn nếu lập nên chế độ dân chủ, thì
luật pháp cũng phải bao gồm giai cấp này. Một chế độ chỉ có được sự ổn
định khi giai cấp trung lưu đông hơn một hoặc cả hai giai cấp kia, và trong
trường hợp này ta không phải e ngại giai cấp giàu sẽ liên kết với giai cấp
nghèo để chống lại giai cấp cầm quyền, vì cả hai giai cấp này chẳng có giai
