Chương 14
Sau khi đã đặt được căn bản vững chắc để thảo luận, ta sẽ bàn về những
điểm kế tiếp trong chương này. Ta sẽ xem xét vấn đề không những một
cách tổng quát mà còn đi vào từng loại hiến pháp đặc thù. Mọi hiến pháp
đều có ba phần tử, và nhà lập pháp giỏi phải xem lợi điểm của mỗi loại hiến
pháp là gì. Khi ba phần tử này được sắp xếp khéo léo, thì hiến pháp cũng
được thiết lập đúng đắn; còn nếu có sự khác biệt giữa những phần tử này,
thì hiến pháp cũng sẽ khác nhau. Phần tử thứ nhất chịu trách nhiệm nghiên
cứu, thảo luận và quyết nghị về những vấn đề công cộng, chung cho cả
nước; thứ hai là phần tử chịu trách nhiệm về hệ thống viên chức chính
quyền - những ai đủ tiêu chuẩn, những giới hạn của thẩm quyền chính trị,
và cách thức bổ nhiệm viên chức chính quyền; cuối cùng là bộ phận chịu
trách nhiệm về quyền tư pháp.
Phần tử hay cơ quan bình nghị có thẩm quyền trên những vấn đề về chiến
tranh hay hoà bình, liên kết đồng minh, thông qua luật pháp, ấn định tội tử
hình hay lưu đày biệt xứ, tịch thu tài sản, bầu cử quan chức, và kiểm soát
hoạt động của quan lại. Những quyền lực này hoặc được trao hết cho mọi
công dân, hoặc là chỉ trao cho một số công dân nào đó mà thôi (thí dụ, trao
cho một hay nhiều quan chức, hay một số quan chức nào chịu trách nhiệm
một số quyền hạn nào đó), hoặc một số quyền lực nào đó cho tất cả mọi
người, và số còn lại giao cho một số quan chức nào đó. Tất cả mọi việc do
mọi người quyết định là đặc tính của dân chủ; đây chính là sự bình đẳng mà
người dân mong muốn. Nhưng cũng có nhiều cách khác nhau để cho tất cả
mọi người cùng tham gia chính sự; mọi người có thể bình nghị nhưng
không phải cùng một lúc mà thay phiên nhau như theo hiến pháp do
Telecles người xứ Miletus soạn. Còn có những hiến pháp khác gồm có
những hội đồng quan chức thay phiên nhau họp lại để bình nghị, những hội
đồng này được bầu ra theo từng đơn vị nhỏ nhất của từng bộ lạc, cho đến
