Chương 3
Ta đã thấy rõ sự ngạo mạn và lòng tham của quan chức dẫn đến cách mạng
như thế nào. Khi quan chức ngạo mạn và tham lam thì họ phải âm mưu
kình chống lẫn nhau và đi ngược lại với nền hiến pháp đã trao cho họ
quyền lực để giành lấy những lợi lộc nếu không phải từ người dân thì cũng
từ công quỹ. Thêm nữa, ta cũng thấy rõ ràng, danh vọng tác động mạnh mẽ
đến con người như thế nào và là một nguyên nhân gây ra nổi loạn. Những
kẻ bị mất danh vọng ganh ghét những người có danh vọng và vì thế nổi
loạn. Danh vọng chỉ được xem là chính đáng khi đi đôi với tài năng, ngoài
ra đều được xem là không chính đáng.
Sự siêu việt cũng là nguyên nhân của cách mạng khi một hay nhiều người
có một thế mạnh quá mức so với mọi người trong nước, ngay cả so với
quyền lực của nhà nước; đây chính là điều kiện dẫn đến chế độ quân chủ
hay quả đầu gia đình trị. Và như thế, tại một số nước như Athens và Argos,
những người siêu tuyệt này bị tẩy chay không cho ở trong nước. Nhưng
thực ra, trước hết, ngăn ngừa trường hợp như vậy xảy ra - không nên để cho
có những người siêu tuyệt như vậy - thì vẫn tốt hơn là để cho xảy ra rồi tìm
biện pháp cứu chữa.
Một nguyên nhân nữa của cách mạng là sự sợ hãi. Hoặc là những người
làm điều sai quấy và sợ bị hình phạt, hoặc là những người e rằng họ sẽ bị
đối xử bất công nên ra tay trước. Vì thế tại Rhodes, những nhà quý tộc âm
mưu chống lại nhân dân vì sợ bị nhân dân kiện ra toà. Sự khinh thường
cũng là một nguyên nhân gây ra nổi loạn; thí dụ, trong chế độ quả đầu,
những người không được tham gia chính sự là thành phần đa số, họ nổi
loạn vì nghĩ rằng họ mạnh hơn. Hay trong chế độ dân chủ, người giàu nổi
loạn vì ghét sự mất trật tự và tình trạng hỗn loạn của nhà nước; thí dụ như
tại Thebes, sau trận chiến Oenophyta, chính quyền dân chủ bị suy đồi vì
