Chương 7
Trong chế độ quý tộc, sự thay đổi chế độ xảy ra khi chỉ có một số nhỏ được
tham chính; đây cũng là nguyên nhân ảnh hưởng đến chế độ quả đầu, vì
thực ra chế độ quý tộc cũng là một hình thức của chế độ quả đầu - chính
quyền của một thiểu số - nhưng hai thành phần “thiểu số” này khác nhau và
hay bị lẫn lộn. Những sự thay đổi chế độ rất dễ xảy ra, và sẽ phải xảy ra,
khi quần chúng có tinh thần cao và cảm thấy họ cũng giỏi bằng những
người lãnh đạo. Vì vậy, tại Sparta những người được gọi là Partheniae, tức
là những người con ngoại hôn của công dân Sparta, nổi loạn đòi được đối
xử công bằng như những công dân khác, nhưng âm mưu bị bại lộ và họ bị
đầy đi chinh phục thuộc địa Tarentum. Một nguyên nhân nữa là khi những
nhân sĩ tài đức tương đương với nhà cai trị nhưng lại bị đối xử tệ bạc, như
trường hợp Lysander bị những vị vua của Sparta bạc đãi, hay khi một dũng
sĩ bị loại ra không được hưởng danh vị của nhà nước, như dũng sĩ Cinadon
chống lại triều đại của Agesilaus tại Sparta, hay khi một số phần tử trong
giai cấp cai trị trở nên quá nghèo, còn số khác thì lại quá giàu cũng tại
Sparta, trong thời xảy ra cuộc chiến
Messenia. Thi sĩ Tyrtaeus, trong bài thơ “Pháp Trị” đã nói lên điều này:
những người bị chiến tranh làm thiệt hại tài sản muốn được nhà nước phân
phối lại đất đai. Chưa hết, còn trường hợp những người vì tham vọng muốn
đạt được chức vị cao hơn như viên tướng Pausanias tại Sparta, hay Hanno
tại Carthage.
Chế độ hiến pháp trị và quý tộc vẫn thường bị lật đổ vì đi lệch khỏi nguyên
tắc công chính của hiến pháp; nguyên nhân của sự sụp đổ của chế độ hiến
pháp trị là sự kết hợp không hài hoà giữa hai phần tử dân chủ và quả đầu
(người nghèo và người giàu); trong trường hợp chế độ quý tộc, gồm có ba
thành phần: dân chủ, quả đầu và tài năng, nhưng hai thành phần đầu tiên
vẫn đóng vai trò quan trọng hơn và cũng là thành phần chính yếu mà chế
