độ quý tộc muốn kết hợp. Cả hai chế độ đều muốn kết hợp hai thành phần
này nhưng theo cách thức khác nhau, và vì vậy chế độ hiến pháp trị ít ổn
định hơn chế độ quý tộc. Nếu sự kết hợp thiên về quả đầu, ta sẽ có chế độ
quý tộc, còn nếu nghiêng về dân chủ thì sẽ thành chế độ hiến pháp trị. Chế
độ hiến pháp trị được xem là an toàn hơn vì con số càng lớn hơn thì sức
mạnh lại càng nhiều hơn, và khi người ta được đối xử đồng đều thì người ta
dễ hài lòng hơn. Còn những người giàu, nếu hiến pháp cho họ thêm quyền
hành, thì họ dễ trở thành cao ngạo và tham lam hơn. Một cách tổng quát,
nếu hiến pháp nghiêng về phía nào thì sẽ thay đổi chế độ theo hướng đó.
Nhưng tiến trình này cũng có thể bị đảo ngược, quý tộc cũng có thể trở
thành dân chủ. Điều này xảy ra khi người nghèo, khi họ nghĩ rằng họ bị bạc
đãi, sẽ thay đổi chính thể theo hướng đối nghịch. Tương tự như thế, chế
độhiến pháp trị cũng có thể bị thay đổi sang quả đầu. Chỉ có một nguyên
tắc giữ cho chế độ được ổn định là bình đẳng dựa theo tỷ lệ và tài năng, và
người nào cũng được hưởng theo công sức và tài năng của họ.
Những điều tôi vừa trình bày đã xảy ra tại Thurii. Lúc đầu, tiêu chuẩn tài
sản ấn định cho những người ra ứng cử được đặt cao nhưng sau được giảm
xuống, và con số quan chức cũng được tăng lên. Thành phần quý tộc nhờ
thần thế đã mua được rất nhiều đất đai, vì chế độ có khuynh hướng nghiêng
về quả đầu, đã khiến người dân bất mãn phải nổi lên, và nhở dày dạn chiến
chinh đã đè bẹp được quân vệ binh của phe quả đầu và buộc họ phải trả lại
đất đai. Chế độ quý tộc đã thay đổi thành dân chủ.
Thêm nữa, vì tất cả những chính quyền quý tộc đều có khuynh hướng
nghiêng sang quả đầu, những nhà quý tộc do đó cũng có khuynh hướng
tóm thâu thêm quyền lực và tài sản; thí dụ như tại Sparta, tài sản dần dà
được chuyển vào tay một thiểu số, và thành phần quý tộc hầu như muốn
làm gì thì làm, muốn lấy ai thì lấy. Cũng chính vì thế mà nước Locri (thuộc
miền nam nước Ý ngày nay) đã bị suy sụp vì cuộc hôn nhân của một người
con gái nước này với Dyonysius thuộc xứ Syracuse. Điều này không thể
