xảy ra tại một nước dân chủ hay một chế độ quý tộc được tổ chức đúng đắn
và cân bằng.
Tôi đã nhận xét rằng trong tất cả mọi nước, đôi khi sự thay đổi thể chế có
thể xảy ra chỉ vì những điều lặt vặt. Trong chế độ quý tộc điều này lại còn
đúng hơn nữa, vì những thay đổi này diễn ra từ từ, khó lòng nhận thấy.
Người dân, thoạt đầu, bỏ đi một phần của hiến pháp, và chính quyền cứ từ
từ thay đổi thêm những điều quan trọng hơn mỗi ngày một chút cho đến khi
toàn bộ cơ chế của nhà nước bị thay đổi. Tại Thurii có một đạo luật cho
phép những tướng lãnh chỉ được nắm quyền lần thứ hai sau một thời hạn là
5 năm. Một số sĩ quan trẻ có khả năng và được lòng của binh lính đã xem
thường những quan chức và nghĩ rằng họ có thể chiến thắng dễ dàng nên
muốn huỷ bỏ đạo luật này hầu cho tướng lãnh của họ có thể được nắm
quyền suốt đời. Những viên chức chịu trách nhiệm về vấn đề này, còn được
gọi là Hội đồng Uỷ viên, lúc đầu muốn chống lại, nhưng sau lại đồng ý vì
nghĩ rằng nếu chấp nhận thay đổi đạo luật này, thì sau này sẽ không có
những đòi hỏi thay đổi hiến pháp nữa. Nhưng rồi hết thay đổi này tiếp nối
thay đổi khác mà họ chỉ còn có thể chống đối trong vô vọng; và rồi nhà
nước chuyển sang tay những kẻ cách mạng, sau đó thiết lập nên chế độ quả
đầu cha truyền con nối.
Mọi hiến pháp đều bị lật đổ hoặc từ trong nội bộ xảy ra, hoặc do từ ngoài
ảnh hưởng vào. Trường hợp sau xảy ra khi có một nước ở gần lại có quyền
lợi đối nghịch, hay ở xa nhưng lại mạnh hơn. Điều này xảy ra trong thời
Athens và Sparta là đế quốc. Người Athens đi tới đâu cũng đàn áp những
chế độ quả đầu, còn người Sparta thì lại đàn áp những chế độ dân chủ.
Tới đây ta đã bàn hết những nguyên nhân chính gây ra thay đổi chế độ và
sự chia rẽ trong những quốc gia.
