sự khác biệt. Câu trả lời cho sự phản bác dựa trên những sự khác biệt này;
vì rất có thể một số phương pháp nào đó dùng để dạy và học nhạc tạo nên
ảnh hưởng biến âm nhạc thành thô lậu. Ta thấy rõ là việc học nhạc không
nên ngăn trở sự học của những năm trưởng thành sau này, hay làm cho cơ
thể bị tổn hại, hay không còn thích hợp cho sự huấn luyện dân sự và quân
sự nữa, cả về phương diện huấn luyện thể chất ngay bây giờ, hoặc cho việc
học sau này.
Để đạt được mức độ đúng đắn, học sinh nên thôi học nhạc khi đến trình độ
thi đua chuyên nghiệp, và đừng nên tập những ngón nghề tuyệt diệu thường
thấy trong những kỳ thi chuyên nghiệp, những thứ đang được đưa vào
chương trình giáo dục. Hãy để cho học sinh thực tập âm nhạc như ta đã
trình bày, cho đến khi họ có thể cảm nhận được sự hân hoan trong những
âm điệu và tiết điệu cao nhã, chứ không phải chỉ trong phần thông tục của
âm nhạc mà những người nô lệ, hoặc trẻ con, hay ngay cả thú vật cũng thấy
là vui thú.
Từ những nguyên tắc này ta có thể suy ra là nên dùng nhạc khí nào trong
việc dạy nhạc. Sáo hay bất cứ nhạc khí nào cần đến những kỹnăng cao, thí
dụ như thụ cầm, không nên đưa vào chương trình nhạc, nhưng chỉ nên dành
cho những học sinh có năng khiếu âm nhạc, hay trong những phần khác của
giáo dục. Ngoài ra, sáo không phải là loại nhạc khí để rèn luyện đạo đức, vì
nó khiến cho người nghe dễ xúc động và phấn khích.
Thời điểm thích hợp để dùng sáo là khi sự trình diễn không nhắm vào việc
giảng dạy, mà để giải toả nhiệt tình. Còn một sự phản bác khác nữa; đó là:
thổi sáo sẽ làm trở ngại việc sử dụng giọng nói và khiến nó mất giá trị giáo
dục. Người thời cổ, do đó, đã có lý khi ngăn cấm dạy thổi sáo cho thanh
niên và người tự do, dù đã có lúc họ cho phép việc này. Đó là khi trở nên
giàu có, họ có khuynh hướng hưởng thụ nghiêng về thư nhàn và có những ý
tưởng cao xa hơn về sự kiệt xuất; họ quá hãnh diện về sự thành công của
mình trước và sau cuộc chiến tranh với Ba Tư, và với nhiệt tình thay vì
