Chương 6
Nhưng cũng dễ nhận thấy là những quan điểm đối nghịch cũng có điểm
đúng của họ vì hai từ ngữ nô lệ và sự nô lệ được dùng khác nhau. Nô lệ hay
sự nô lệ đều có thể do thiên nhiên mà ra hay vì luật lệ mà thành. Luật lệ mà
tôi muốn nói ở đây có tính chất quy ước hơn là một đạo luật - người chiến
thắng có quyền chiếm hữu của cải và cả con người của phe chiến bại làm
tài sản. Nhưng nhiều luật gia không đồng ý với cái quyền này, và nhiều nhà
hùng biện đã cáo buộc là quyền này vi phạm luật tự nhiên: họ ghê tởm cái
quan điểm cho rằng vì một kẻ có sức mạnh thể chất hơn người và sử dụng
bạo lực đè nén người khác thì những người đó trở thành nô lệ hay vật sở
hữu của kẻ có sức mạnh. Ngay cả giữa các triết gia cũng có quan điểm khác
nhau. Nguồn gốc của sự tranh luận, và lý do khiến hai luận điểm khác nhau
có phần trùng lặp, là lập luận cho rằng: đức hạnh, khi có phương cách để
thể hiện, thực sự có sức mạnh rất lớn để áp đặt lên người khác, và sức mạnh
lớn lao đó chỉ có thể xuất hiện khi có một sự xuất sắc trổi vượt nơi một cá
nhân nào đó [kẻ chiến thắng luôn luôn được xem là ưu việt]; cho nên, sức
mạnh thường bao hàm đức hạnh. Cho nên, sự tranh cãi, rút cục lại, chỉ là sự
tranh cãi về [thế nào là] sự công bình (một bên đồng hoá công bình với
thiện ý, bên kia đồng hoá với sức mạnh). Nếu tách rời hai quan điểm này
ra, thì cả hai đều không đứng vững trước quan điểm: kẻ ưu việt về đức
hạnh mới xứng đáng là người cai trị (chữ in nghiêng của người dịch).
Những kẻ khác mà vẫn còn bám giữ lấy nguyên tắc của công bình (luật lệ
và phong tục là dạng thức của sự công bình) lại cho rằng sự nô lệ do kết
quả của chiến tranh đem lại hợp với công lý. Nhưng khi lập luận như vậy,
họ đã tự phủ nhận, vì nếu lý do gây chiến là một lý do không chính đáng thì
sao? Còn nữa, chẳng có ai lại nói rằng có kẻ bị làm nô lệ nhưng lẽ ra không
đáng làm nô lệ. Vì nếu lập luận như vậy thì sẽ có những người địa vị cao
quý và con cái họ trở thành nô lệ vì họ thua trận (hay cha mẹ họ thua trận)
và bị bắt làm nô lệ. Vì lý do đó người Hy Lạp không gọi những kẻ như vậy
