cai trị và kẻ bị trị cùng phải có đức hạnh, nhưng đức hạnh cũng có nhiều
loại khác nhau.
Tới đây, chính bản chất của tinh thần sẽ giúp ta hiểu được vấn đề. Trong
bản chất của tinh thần có hai phần, một phần luôn luôn chỉ đạo, còn phần
kia luôn luôn tùng phục; đó là phần thuộc về lý tính (luôn luôn chỉ đạo), và
phần phi-lý tính. Hiển nhiên là nguyên tắc này được áp dụng một cách tổng
quát và mọi điều đều phải tuân theo quy luật tự nhiên này. Nhưng cách thức
cai trị khác nhau; người tự do cai trị kẻ nô lệ theo phương cách khác với
người nam đối với người nữ, và khác với cách người lớn đối với trẻ con.
Mặc dù mọi người đều có cả hai phần khác nhau của tinh thần, nhưng mỗi
người lại có những phần này không giống nhau. Kẻ nô lệ cũng có lý tính,
nhưng hoàn toàn không có khả năng suy xét tường tận; phụ nữ có khả năng
này nhưng lại không có quyền, và trẻ con có khả năng này, nhưng khả năng
này chưa được phát triển. Như thế ta phải giả thiết là mọi người đều có các
đức hạnh, nhưng mỗi hạng người có đức hạnh đến mức cần thiết để làm
nhiệm vụ của mình mà thôi. Như vậy, người cai trị phải có đức hạnh tuyệt
hảo (chữ in nghiêng của người dịch), vì nhiệm vụ của người cai trị, một
cách tuyệt đối, đòi hỏi phải là một bậc thầy có kỹ năng tuyệt hảo, và lý tính
chính là kỹ năng đó; còn những người khác chỉ cần có đức hạnh đến mức
mà họ cần mà thôi. Hiển nhiên, ai cũng có đức hạnh, nhưng tính tự chủ
hoặc lòng dũng cảm hay tính công bình của người nam và người nữ, như
Socrates nói, không giống nhau. Lòng can đảm của người nam thể hiện qua
sự chỉ huy, còn ở người nữ qua sự vâng phục. Và điều này cũng đúng với
các đức hạnh khác, vì nếu ta quan sát thật tỉ mỉ [các đức hạnh này], ta sẽ
thấy thật rõ ràng. Còn những ai mà cho rằng đức hạnh gồm có các tính tốt
của tâm hồn, hoặc bao gồm trong các hành động đúng đắn, hay những điều
tương tự, đều là tự dối mình. Có một cách khác, hay hơn và đơn giản hơn
cách đưa ra một định nghĩa tổng quát về đức hạnh, là cách do Gorgias đề
nghị; đó là liệt kê các đức hạnh khác nhau. Mọi hạng người đều có những
đặc tính, thí dụ như đối với phụ nữ thì Sophocles nói: “Im lặng là sự vinh
quang của phụ nữ,” nhưng sự vinh quang này không giống như sự vinh
