tội phạm cao hơn hẳn, vì họ không thể gọi điện cho cảnh sát khi có kẻ chôm hàng
của mình.
Vài người sẽ lắc đầu khi đọc đến đây, nghĩ rằng tuy chắc chắn tồn tại một
niềm tin ngắn hạn trong giới tội phạm, nhưng họ cũng có nhiều lựa chọn "linh
hoạt" hơn: Nếu có kẻ chơi họ, họ có thể giết kẻ đó luôn, và điều đó làm cho mọi
người biết giữ chừng giữ mực. Tuy nhiên, nghiên cứu về các tổ chức tội phạm
cho thấy xu hướng động đến bạo lực đã bị người ta thổi phồng. Điều gì sẽ xảy ra
khi anh cư xử giống đại ca Tony Soprano và bắt đầu khử hết những người rắc rối?
Mọi người sẽ nể trọng anh, nhưng đồng thời cũng không ai muốn làm ăn với anh.
Một ông trùm băng đảng quá thể bạo lực sẽ có kết cục trớ trêu như thế. Liệu bạn
có muốn làm việc cho một kẻ sẽ trừng phạt bạn vì nộp báo cáo chi tiêu trễ hạn
bằng 2 viên kẹo vào đầu? Tôi không nghĩ là có đâu.
Vì lẽ đó, những tay tội phạm khôn ngoan phải tìm thêm giải pháp thay thế
cho bạo lực. Họ cần tăng cường trật tự chứ không phải ngược lại, nhằm giảm bớt
số biến cố ngày càng gia tăng. Như một tù nhân tại nhà tù Corcoran State đề cập,
"Không có trật tự, nơi này sẽ hỗn loạn, và một khi đã hỗn loạn thì sẽ có người
chết."
Vậy, tính ổn định và luật lệ đáng giá đến đâu? Trong chốn tù đày — nơi mọi
hoạt động hàng ngày đều phân chia ranh giới sắc tộc — thì nó đáng giá đến mức
dân da trắng thực sự khuyến khích dân da đen nên tham gia các băng đảng da
đen. Khi càng có nhiều sự ẩn danh và chia rẽ, bạo lực sẽ bùng phát sau song sắt.
Nhưng khi tất cả mọi người đều trở thành một phần của hệ thống — thậm chí nếu
điều đó đồng nghĩa với việc gia nhập băng nhóm đối địch — tình hình sẽ ổn định
hơn.
Muốn lừa gạt chút đỉnh ư? Ổn thôi. Nhưng nếu muốn thực hiện điều này
hằng ngày, bạn cần phải có một hệ thống. Luôn lo lắng bị lừa gạt hay bị giết sẽ
làm cho việc giao dịch trở nên tốn kém, ngăn cản những thỏa thuận hiệu quả, dù
cho bạn đang bán một lon Pepsi hay một tép ma túy. Phải có luật lệ và sự hợp tác,
và đó chính là niềm tin.
Các nhà kinh tế gọi đây là "kỷ luật của sự giao dịch liên tục." Khi bạn đã
quen biết và tin tưởng ai đó, giao dịch sẽ diễn ra trơn tru và nhanh chóng hơn.
Điều đó có nghĩa là lại sẽ có nhiều giao dịch hơn, tạo ra một thị trường tốt và giá
trị hơn cho tất cả mọi người tham gia. Và điều này cũng không khác biệt mấy đối
với các băng đảng trong tù. Uy tín trong giới cũng hiệu quả không khác gì một
