phức tạp nào thực sự làm tốt. TFT là cái đơn giản nhất trong tất cả, và việc thêm
vào sự tha thứ thi thoảng chính là cách duy nhất giúp cải thiện nó. Bạn cần phải
dạy được những người đang có mối quan hệ với mình, bởi vì bạn muốn mối quan
hệ này tiếp diễn. Anh hợp tác với tôi, tôi hợp tác với anh. Anh phản bội tôi, tôi
phản bội anh. Đơn giản vậy thôi. Quá khôn ranh sẽ làm mọi thứ phức tạp hơn, và
khiến cho người khác nhanh chóng đề phòng bạn. Một khi đối phương hiểu rõ
nguyên nhân và kết quả, họ sẽ có xu hướng hợp tác và nhận ra tất cả đều sẽ có
lợi. Hiện tại, trong những trò chơi tổng-bằng-không như cờ vua, ta phải che giấu
ý đồ của mình; tuy nhiên, trong Thế lưỡng nan của Tù nhân lặp đi lặp lại, mọi
chuyện hoàn toàn trái ngược. Ta muốn những người chơi khác hiểu được ta đang
làm gì để họ có thể cùng tham gia. Và cuộc đời thì thường giống trò Lưỡng nan
hơn.
Chúng ta đã cùng nghe qua câu chuyện những kẻ khốn, băng nhóm trong tù,
cướp biển, và các phần mềm giả lập. Bạn ắt đã học được nhiều điều, tất cả đều
hay ho và thú vị, nhưng chính xác thì có thế rút ra những quy tắc nào để sử dụng?
Hãy cùng tổng hợp lại những thứ ta đã biết về cách để trở nên đạo đức và thành
công — mà không kết cục như một gã đần.
Quy tắc 1: Chọn đúng cái ao
Đừng chuyển đến Moldova — dù là theo nghĩa đen hay nghĩa bóng. Khi tôi
hỏi Bob Sutton, giáo sư tại Trường Kinh doanh Stanford, rằng ông có lời khuyên
gì cho sinh viên, ông nói:
Khi sắp nhận việc, hãy xem xét kỹ những con người mà bạn chuẩn bị làm
việc chung — vì xác suất cao là bạn sẽ trở nên giống họ chứ không phải ngược
lại. Bạn không thể thay đổi họ. Nếu mọi thứ không phù hợp với con người bạn,
chuyện sẽ chẳng đến đâu.
Như vậy, môi trường làm việc xấu có thể khiến bạn trở thành người xấu,
đồng thời cảm thấy không hạnh phúc. Hành vi gian dối có tính lây nhiễm, như đã
thấy trong nghiên cứu "Contagion and Differentiation in Unethical Behavior: The
