CHỐNG DUHRING - Trang 102

nào, mà là chống lại chính cái khả năng của loài người vươn lên tới đạo đức
tự giác, - cuối cùng sẽ trở thành cái hư vô thực sự, thậm chí trở thành một
cái gì còn tệ hơn chủ nghĩa hư vô đơn thuần... Trong cái đống hỗn độn mơ
hồ những quan niệm đạo đức đã tan rã, nó tự an ủi bằng cái hy vọng là có
thể thống trị dễ dàng và mở toang tất cả các cửa cho sự tuỳ tiện vô nguyên
tắc. Nhưng nó đã lầm to: vì chỉ cần vạch ra những số mệnh không tránh
khỏi của lý tính trong sai lầm và trong chân lý, để thông qua riêng sự so
sánh ấy cũng có thể thấy rõ rằng khả năng mắc sai lầm có tính chất quy luật
tự nhiên không gạt bỏ khả năng thực hiện cái đúng".
Cho đến nay, chúng ta vẫn bình tĩnh tiếp nhận tất cả những câu nói hoa mỹ
đó của ông Đuy-rinh về những chân lý tuyệt đỉnh cuối cùng, về quyền tối
cao của tư duy, về tính xác thực tuyệt đối của của nhận thức, v.v... bởi vì
vấn đề đó chỉ có thể giải quyết được ở cái điểm mà hiện giờ chúng ta đã
đến. Cho đến nay, chỉ cần nghiên cứu xem những lời khẳng định cá biệt của
triết học hiện thực đã nói một "giá trị tối cao" và một "quyền tuyệt đối về
chân lý" đến mức nào, là đủ; còn bây giờ chúng ta đi đến vấn đề xét xem
liệu những sản phẩm của nhận thức của con người nói chung có thể có
được giá trị tối cao và quyền tuyệt đối về chân lý hay không, và nếu có thì
đó là những sản phẩm nào. Khi tôi nói: "nhận thức của con người", thì tôi
nói như vậy không phải với ý định làm mất lòng những dân cư trên các
thiên thể khác mà tôi không có hân hạnh được biết mà chỉ vì súc vật cũng
nhận thức, mặc dù không có gì là tối cao cả. Con chó nhận thức người chủ
của nó là thượng đế của nó, mặc dầu người chủ này có thể là một thằng đểu
cáng nhất.
Tư duy của con người có phải là tối cao hay không? Trước khi trả lời là
phải hay không phải, trước hết phải nghiên cứu xem tư duy của con người
là gì đã. Nó có phải là tư duy của một cá nhân không? Không phải. Nhưng
nó vẫn chỉ tồn tại với tư cách là tư duy cá nhân của hàng tỷ người trong quá
khứ, hiện tại và tương lai. Song nếu tôi nói rằng tư duy của tất cả những
con người ấy, kể cả của những con người tương lai nữa, được tổng hợp lại
trong quan niệm của tôi, là tư duy tối cao, rằng nó có khả năng nhận thức
được thế giới hiện có trong chừng mực mà nhân loại tồn tại đủ lâu dài và