CHỐNG DUHRING - Trang 105

hiểu việc họ làm, mà chỉ vì lòng tin đơn thuần, vì cho đến nay kết quả đạt
được bao giờ cũng đúng. Trong thiên văn học và cơ học, tình hình còn tồi
tệ hơn nữa, và trong vật lý học và hoá học thì người ta đang đứng giữa
những giả thuyết như đứng giữa một đàn ong. Vả lại, cũng không thể nào
khác thế được. Trong vật lý học, chúng ta phải nghiên cứu vận động của
các phân tử; trong hoá học phải nghiên cứu sự hình thành của phân tử từ
nguyên tử, và nếu sự giao thoa của những làn sóng ánh sáng không phải là
một câu chuyện bịa đặt thì chúng ta tuyệt đối chẳng bao giờ có hy vọng
được tận mắt nhìn thấy những điều lý thú đó. Ở đây, những chân lý tuyệt
đỉnh cuối cùng ngày càng trở nên hiếm có một cách lạ lùng.
Tình hình lại càng tồi tệ hơn nữa trong địa chất học, theo bản chất của nó,
khoa học này nghiên cứu chủ yếu những quá trình không những chúng ta,
mà nói chung không có một người nào chứng kiến cả. Vì vậy, ở đây việc
thu được những chân lý tuyệt đỉnh cuối cùng gắn liền với những công sức
rất lớn, còn kết quả của nó thì lại hết sức nghèo nàn.
Loại khoa học thứ hai là loại bao gồm việc nghiên cứu những cơ thể sống.
Trong lĩnh vực này, tính chất nhiều vẻ của những quan hệ qua lại và quan
hệ nhân quả phát triển đến mức là chẳng những mỗi một vấn đề đã được
giải quyết lại làm nảy sinh vô số vấn đề mới, mà mỗi vấn đề cá biệt cũng
chỉ có thể được giải quyết phần lớn là từng mẩu một, bằng một loạt công
trình nghiên cứu thường đòi hỏi hàng thế kỷ; đồng thời; nhu cầu nắm một
cách có hệ thống những quan hệ qua lại cũng luôn luôn buộc chúng ta phải
dựng lên cả một rừng giả thuyết dày đặc xung quanh những chân lý tuyệt
đỉnh cuối cùng. Cần phải có một chuỗi nấc trung gian dài biết bao từ Galen
đến Malpighi để xác định được một cách chính xác một điều đơn giản như
tuần hoàn của máu trong cơ thể loài có vú ! Chúng ta biết ít biết bao về
nguồn gốc của huyết cầu, và hiện nay chúng ta còn nhiều biết bao nhiêu là
khâu trung gian để xác định mối quan hệ hợp lý, chẳng hạn, giữa những
triệu chứng của một bệnh với những căn nguyên của bệnh ấy! Hơn nữa,
thường lại còn có những phát hiện, thí dụ như sự phát hiện ra tế bào, buộc
chúng ta phải xem xét lại toàn bộ những chân lý tuyệt đỉnh cuối cùng đã
được xác lập từ trước đến nay trong lĩnh vực sinh vật học và loại bỏ vĩnh