CHỐNG DUHRING - Trang 11

ba lần và cũng được dịch ra tiếng Nga và tiếng Đan mạch. Trong tất cả các
bản in đó, chỉ có chương đã nói trên kia là có bổ sung thêm, và về phía tôi
sẽ thật là cố chấp nếu khi in lại nguyên bản vẫn cứ khư khư bám lấy văn
bản ban đầu mà không theo bản viết sau là bản đã trở thành một bản in có
tính chất quốc tế.
Những chỗ khác mà tôi muốn sửa thì chủ yếu là về hai điểm. Một là về lịch
sử nguyên thuỷ của nhân loại mà mãi đến năm 1877, Morgan mới cung cấp
cho chúng ta cái chìa khoá để tìm hiểu. Nhưng sau đó, trong tác phẩm của
tôi: "Nguồn gốc của gia đình, của sở hữu tư nhân và của nhà nước", Zurich,
1884, tôi đã có dịp sử dụng những tài liệu mà tôi đã tìm được trong khoảng
thời gian từ đó đến lúc viết, cho nên ở đây chỉ cần dẫn tác phẩm viết về sau
này đó cũng đủ.
Nhưng, hai là, tôi cũng muốn thay đổi phần nói đến khoa học tự nhiên lý
thuyết. Phần này đã được trình bày rất vụng về, nhiều điểm bây giờ có thể
diễn đạt dưới một hình thức rõ ràng hơn và chính xác hơn. Và nếu như ở
đây tôi tự coi mình không có quyền sửa chữa, thì chính vì thế mà ở đây, tôi
lại càng có nhiệm vụ phải tự phê bình mình.
Có thể nói rằng hầu như chỉ có Mác và tôi là những người đã cứu phép biện
chứng tự giác thoát khỏi triết học duy tâm Đức và đưa nó vào trong quan
niệm duy vật về tự nhiên và về lịch sử. Song muốn có một quan niệm vừa
biện chứng vừa duy vật về khoa học tự nhiên thì chúng tôi chỉ có thể
nghiên cứu một cách rời rạc, đứt đoạn, không thường xuyên. Vì thế, khi tôi
có được thì giờ để làm việc đó, sau khi từ bỏ công việc buôn bán và dời đến
ở Luân đôn[4], thì trong chừng mực có thể tôi đã có tự "lột xác" hoàn toàn -
theo cách nói của Liebig - trong lĩnh vực toán học và về khoa học tự nhiên,
và tôi đã dùng phần lớn thời gian của tôi trong tám năm vào việc đó. Đúng
vào giữa quá trình lột xác ấy, tôi đã phải nghiên cứu cái gọi là triết học tự
nhiên của ông Đuy-rinh. Vì vậy, nếu như trong lĩnh vực khoa học tự nhiên,
lý thuyết, đôi khi tôi không tìm được thuật ngữ chính xác và nói chung đã
diễn đạt còn khá nặng nề, thì đó là điều hoàn toàn tự nhiên. Nhưng mặt
khác, việc ý thức được rằng mình chưa nắm vững vật liệu đã khiến tôi thận
trọng; sẽ không ai có thể vạch ra được những sự lầm lẫn thực sự của tôi về