CHỐNG DUHRING - Trang 132

Rô-ma".
Ông Đuy-rinh đã nói như thế và ông ta nói tiếp :
"so với kết cấu ngữ ngôn độc đáo của chúng ta thì cái thế giới nói riêng
Anh, với mớ ngữ ngôn hỗn tạp ấu trĩ của nó có nghĩa lý gì ?".
Nói như vậy thì chúng ta chỉ có thể trả lời bằng câu hỏi của Spinoza :
Ignorantia non est argumentum, sự ngu dốt không phải là một lý do[36].
Sau tất cả những điều đó chúng ta không thể đi đến một kết luận nào khác
ngoài kết luật sau đây : những sự nghiên cứu chuyên môn hết sức sâu sắc
của ông Đuy-rinh là vùi đầu ba năm trong việc nghiên cứu lý luật về
Corpus juris[37] và ba năm nữa trong việc thực tiễn nghiên cứu luật pháp
cao quý của nước Phổ. Chắc chắn là điều đó cũng đã hoàn toàn xứng đáng
và đầy đủ đối với một vị thẩm phán rất đáng tôn kính của toà án huyện
hoặc một luật sư kiểu cũ của Phổ. Nhưng khi người ta bắt tay vào việc viết
một khoa triết học pháp quyền cho tất cả mọi thế giới và mọi thời đại thì dù
sao, người ta cũng phải biết một chút ít về những quan hệ pháp luật ở
những nước như Pháp, Anh, Mỹ, là những nước trong lịch sử đã từng đóng
một vai trò khác hẳn với cái góc nhỏ bé của nước Đức, tại đó luật pháp Phổ
đang phồn thịnh. Nhưng chúng ta hãy xem tiếp.
"Sự trộn lẫn một cách hỗn tạp những luật pháp địa phương, hàng tỉnh, và
hàng bang, giao chéo nhau một cách hết sức tuỳ tiện theo nhiều hướng khác
nhau, khi thì với tư cách là luật tập quán, khi thì với tư cách luật thành văn,
thường khoác cho những vấn đề quan trọng nhất một hình thức thuần tuý
quy tắc, - bộ sưu tập về những kiểu mẫu hỗn loạn và mâu thuẫn ấy, trong
đó cái riêng thủ tiêu cái chung, rồi sau đó, khi có dịp thì cái chung lại thủ
tiêu cái riêng, quả thật là không thể dùng để làm cho một ai đó có thể có
được... một ý thức pháp lý rõ ràng".
Nhưng tình trạng hỗn loạn này ngự trị ở đâu ? Vẫn lại trong lĩnh vực tác
động của luật pháp Phổ, nơi mà bên cạnh, bên trên và bên dưới cái luật
pháp Phổ ấy, những luật pháp của tỉnh, những quy chế của địa phương, -
đây đó còn có cả luật phổ thông và những cái tạp nhạp khác nữa, - vẫn còn
có hiệu lực với những mức độ hết sức khác nhau và làm cho tất cả những
nhà luật học thực tiễn phải thốt ra tiếng kêu thất vọng mà ông Đuy-rinh lắp