CHỐNG DUHRING - Trang 138

"mầm mống của một sự cải tạo mạnh mẽ hơn sự cải tạo mà các nhà tiên tri
và các vị anh hùng của Cách mạng Pháp tưởng tượng ra" (!).
Sự khinh miệt của triết học hiện thực đối với lịch sử đã qua, được biện hộ
như sau:
"Một vài nghìn năm - mà người ta có thể dùng những di tích văn tự cổ để
viết hồi ức lịch sử về chúng- với những chế độ đã qua của loài người, thật
không có ý nghĩa gì lắm nếu ta nghĩ đến cái chuỗi thiên niên sắp đến... Loài
người, xét về toàn bộ, hãy còn rất trẻ, và nếu một ngày kia, hồi ức của khoa
học có thể tính bằng vạn năm chứ không phải bằng nghìn năm, thì tính chất
ấu trĩ chưa trưởng thành về tinh thần của các chế độ của chúng ta sẽ có
được một tiền đề dĩ nhiên, có một giá trị không thể chối cãi được, đối với
thời đại của chúng ta, lúc đó được coi là thời thái cổ."
Chúng ta không nói nhiều hơn nữa đến "kết cấu ngụ ngôn độc đáo" của câu
cuối cùng, mà chỉ nhận xét hai điều: một là, "thời thái cổ" đó dù sao cũng
vẫn sẽ là một thời đại lịch sử hết sức có ý nghĩa đối với tất cả các thế hệ
tương lai, vì nó là cơ sở của mọi sự phát triển cao hơn sau này, vì điểm xuất
phát của nó là con người đã tách khỏi súc vật, và nội dung của nó là sự
khắc phục những khó khăn mà những con người liên hợp của tương lai sẽ
không bao giờ gặp lại nữa. Hai là, sự kết thúc của thời thái cổ ấy - thời kỳ
mà so với nó thì những thời kỳ lịch sử tương lai, do không còn bị kìm hãm
bởi những khó khăn và trở ngại nói trên nữa, nên hứa hẹn những tiến bộ
khoa học, kỹ thuật và xã hội hoàn toàn khác hẳn - là một thời kỳ dù sao
cũng được chọn một cách rất là kỳ lạ để giáo huấn cho hàng nghìn năm về
sau, bằng những chân lý tuyệt đỉnh cuối cùng, những chân lý bất biến và
những quan niệm quán triệt đến tận gốc, phát hiện ra trên cơ sở tính chất ấu
trĩ chưa trưởng thành về tinh thần của cái thế kỷ quá ư "lạc hậu" và "thoái
bộ" này. Phải thực sự là một Richard Wagner trong triết học - nhưng không
có tài của Wagner - mới không thấy rằng tất cả sự khinh rẻ mà người ta
biểu thị đối với sự phát triển lịch sử từ trước tới nay, cũng quan hệ trực tiếp
với cái kết quả gọi là cuối cùng của sự phát triển lịch sử ấy: đối với cái gọi
là triết học hiện thực.
Một trong những đoạn tiêu biểu nhất của khoa học mới, quán triệt đến tận