CHỐNG DUHRING - Trang 140

sự khác nhau về trạng thái, thì lập tức nó đã biến ngay thành "quy luật của
chúng tôi về sự khác nhau". Và cái quy luật về sự khác nhau này làm cho
chúng ta "hoàn toàn có thể giải thích được " cả một loạt hiện tượng, những
hiện tượng này đến lượt chúng chỉ là những minh hoạ và những ví dụ về sự
dễ chịu của sự thay thế cảm giác, đến mức là ngay cả đối với lý trí của mọi
anh chàng phi-li-xtanh tầm thường nhất chúng cũng hoàn toàn không cần
phải được giải thích gì hết, và cũng không sáng tỏ thêm được một chút nào
do việc viện vào cái gọi là quy luật về sự khác nhau ấy.
Nhưng như thế vẫn chưa phải là đã nói hết cái tính chất quán triệt đến tận
gốc của "quy luật của chúng tôi về sự khác nhau".
"Sự thay thế nhau của các lứa tuổi đời và sự xuất hiện những thay đổi trong
những điều kiện sinh sống gắn liền với điều đó là một ví dụ dễ hiểu dễ làm
sáng tỏ nguyên lý của chúng tôi thì về sự khác nhau... Nhi đồng, thiếu niên,
thanh niên và thanh niên đều thấy rõ cường độ của những cảm giác của họ
về đời sống trong mỗi thời kỳ tương ứng, đều không phải nhờ những trạng
thái đã cố định trong đó họ đang sống, mà là nhờ những thời kỳ quá độ từ
một trạng thái này sang trạng thái khác."
Thế vẫn còn chưa đủ:
"Quy luật của chúng tôi về sự khác nhau còn có thể có một sự ứng dụng xa
hơn, nếu chúng ta chú ý đến sự thật là sự lập lại một cái gì đã nếm thử rồi
hay đã làm rồi thì không còn gì hấp dẫn nữa."
Và bây giờ thì độc giả đã có thể tự mình hình dung được những điểm nhảm
nhí có tính chất sấm truyền đó, mà điểm xuất phát là những câu sâu sắc và
quán triệt đến tận gốc như những câu trên đây; và lẽ dĩ nhiên là ong Đuy-
rinh có thể kêu lên một cách đắc thắng ở cuối quyển sách của ông ta:
"Để đánh giá và nâng cao giá trị của đời sống, quy luật về sự khác nhau đã
có được một ý nghĩa quyết định về mặt lý luận cũng như về mặt thực tiễn!"
Nó cũng có một ý nghĩa như thế để cho ông Đuy-rinh đánh giá giá trị tinh
thần của công chúng độc giả của ông: hẳn là ông ta phải tin rằng đám công
chúng của ông chỉ gồm toàn những con lừa hay những anh chàng phi-li-
xtanh.
Tiếp đó chúng ta lại nhận được những quy tắc cực kỳ thực tiễn của đời