CHỐNG DUHRING - Trang 176

của từng giai đoạn phát triển cá biệt của sản xuất và của trao đổi, và chỉ sau
khi kết thúc công việc nghiên cứu đó nó mới có thể xác lập một vài quy
luật hoàn toàn có tính chất phổ biến, thích dụng nói chung cho sản xuất và
trao đổi. Tuy vậy, lẽ dĩ nhiên là những quy luật thích dụng cho những
phương thức sản xuất và những hình thức trao đổi nhất định, cũng thích
dụng cho tất cả những thời kỳ lịch sử nào cũng có những phương thức sản
xuất và hình thức trao đổi như thế. Ví dụ, cùng với việc dùng tiền kim loại
thì một loạt quy luật cũng phát huy tác dụng, những quy luật này vẫn thích
dụng cho tất cả mọi nước nào và mọi giai đoạn lịch sử nào trong đó tiền
kim loại được dùng làm phương tiện trao đổi.
Cùng với phương thức sản xuất và trao đổi của một xã hội nhất định trong
lịch sử và cùng với những tiền đề lịch sử của xã hội đó, thì phương thức
phân phối sản phẩm đồng thời cũng đã cho sẵn. Trong công xã thị tộc hay
công xã nông thôn có chế độ công hữu về ruộng đất, tất cả các dân tộc văn
minh đều bước vào lịch sử cùng với công xã đó, hay với những tàn dư rất
dễ nhận thấy của nó, thì một sự phân phối sản phẩm khá đồng đều là điều
hoàn toàn tự nhiên; nơi nào có sự phân phối sản phẩm khá đồng đều rõ rệt
hơn giữa các thành viên, thì đó là dấu hiệu của bước đầu tan rã của công xã.
Nền nông nghiệp lớn, cũng như nền công nghiệp nhỏ, đều có những hình
thức phân phối rất khác nhau tuỳ theo những tiền đề lịch sử làm cơ sở cho
nền nông nghiệp ấy phát triển. Nhưng rõ ràng là nền nông nghiệp lớn bao
giờ cũng quyết định một sự phân phối hoàn toàn khác với nền nông nghiệp
nhỏ; rõ ràng là nền nông nghiệp lớn lấy sự đối lập giai cấp làm tiền đề hay
tạo ra sự đối lập giai cấp, chủ nô là nô lệ, lãnh chúa và nông nô, nhà tư bản
và công nhân làm thuê, còn nền nông nghiệp nhỏ thì hoàn toàn không nhất
thiết phải gây ra những sự phân biệt giai cấp giữa những cá nhân tham gia
sản xuất nông nghiệp, và trái lại chỉ riêng sự tồn tại của những sự phân biệt
đó cũng đã nói lên bước đầu tan rã của nền kinh tế tiểu nông. Việc lưu hành
và phổ biến tiền kim loại ở trong một nước mà từ trước đến nay chỉ có nền
kinh tế sự tự nhiên ngự trị hay nền kinh tế tự nhiên chiếm ưu thế, thì bao
giờ cũng gắn liền với một sự đảo lộn chậm hơn hay nhanh hơn của sự phân
phối trước đây, hơn nữa sự đảo lộn đó diễn ra một cách khiến cho sự bất