CHỐNG DUHRING - Trang 178

phương thức sản xuất đó theo phía tích cực, nghĩa là theo phía chúng góp
phần thúc đẩy việc thực hiện những mục đích chung của xã hội, và khoa
học đó chấm dứt bằng việc đứng trên quan điểm xã hội chủ nghĩa mà phê
phán phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa, tức là trình bảy những quy
luật của phương thức đó theo phía tiêu cực, bằng cách chứng minh rằng
phương thức sản xuất đó, do sự phát triển của bản thân nó, đang tiến nhanh
tới cái điểm ở đó nó tự làm cho nó không thể tồn tại được nữa. Sự phê phán
đó chứng minh rằng những hình thức sản xuất và trao đổi tư bản chủ nghĩa
ngày càng trở thành một xiềng xích không thể chịu đựng nổi đối với chính
ngay sản xuất; rằng phương thức phân phối, do những hình thức đó quyết
định một cách tất yếu, đã sản sinh ra một tình hình giai cấp ngày càng trở
nên không sao chịu đựng nổi, tức là một sự đối lập ngày càng gay gắt hơn
giữa những nhà tư bản ngày càng ít đi, nhưng ngày lại càng giàu thêm, với
những công nhân làm thuê không có của ngày càng đông đảo hơn và nói
chung sống trong một tình cảnh ngày càng tồi tệ hơn; và cuối cùng, chứng
minh rằng những lực lượng sản xuất đông đảo, được tạo ra trong giới hạn
của phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa, những lực lượng mà phương
thức này không thể chề ngự nổi, chỉ chờ đợi một xã hội được tổ chức để
cùng nhau làm việc theo kế hoạch, nắm lấy để đảm bảo cho toàn thể mọi
thành viên trong xã hội những tư liệu sinh hoạt và đảm bảo sự phát triển tự
do các năng khiếu của họ, và như thế với một mức độ ngày càng tăng thêm.
Muốn phê phán nền kinh tế tư sản một cách toàn diện, mà chỉ biết có hình
thức sản xuất, trao đổi và phân phối tư bản chủ nghĩa thôi thì chưa đủ. Còn
cần phải nghiên cứu, dầu chỉ là trên những nét chủ yếu, những hình thức có
trước nền kinh tế ấy hay những hình thức còn đang tồn tại bên cạnh nó
trong những nước ít phát triển, và dùng những hình thức đó để mà so sánh.
Từ trước đến nay, nói chung chỉ có Mác là đã nghiên cứu và so sánh như
thế, và chính nhờ sự nghiên cứu đó của Mác mà chúng ta mới có được hầu
hết tất cả những điều đã xác định được từ trước tới nay trong lĩnh vực
nghiên cứu về mặt lý luận nền kinh tế tiểu tư sản.
Mặc dầu khoa kinh tế chính trị theo ý nghĩa hẹp đã xuất hiện trong đầu óc
những bậc thiên tài vào cuối thế kỷ XVII, nhưng theo cách trình bày chính