Frederick Engels
Chống Duhring
Phần thứ hai
Kinh tế chính trị học
IV. Lý luận về bạo lực (Kết luận)
" Một tình hình rất quan trọng là trên thực tế, việc thống trị tự nhiên, nói
chung (!) chỉ diễn ra " ( sự thống trị diễn ra !)" nhờ có sự thống trị con
người. Không bao giờ và không nơi nào diễn ra việc khai khẩn những tài
sản ruộng đất trên những diện tích rộng lớn mà trước đó lại không có việc
nô dịch con người và cưỡng bức họ phải làm một loại lao động nô lệ hay
nông nô nào đó. Tiến đề để thiết lập sự thống trị kinh tế đối với các vật là
sự thống trị chính trị, xã hội và kinh tế của người đối với người. Làm thế
nào mà có thể hình dung được một đại địa chủ nếu không có sự thống trị
của người đó đối với những nô lệ, những nông nô hay những người gián
tiếp không có tự do? Để tiến hành nông nghiệp trên quy mô lớn, thì trước
kia cũng như hiện nay, sức lực của một cá nhân, nhiều lắm cũng chỉ chi
phối được sức lực bổ sung của gia đình người đó, liệu có ý nghĩa gì ? Việc
khai thác đất đai, hay mở rộng sự thống trị kinh tế trên đất đai đó đến một
quy mô vượt quá sức lực tự nhiên của một cá nhân, chỉ có thể thực hiện
được trong lịch sử từ trước đến nay là vì, trước khi thiết lập sự thống trị đối
với ruộng đất hay đồng thời với sự thống trị đó, thì người ta cũng đã tiến
hành việc nô dịch con người cần thiết cho sự thống trị đó. Trong những thời
kỳ phát triển sau này, sự nô dịch đó đã được giảm nhẹ đi... Hình thức hiện
nay của nó trong những nước có nền văn minh cao là hình thức lao động
làm thuê ít nhiều so với sự thống trị cảnh sát chỉ đạo. Do đó, cái khả năng
thực tiễn có được cái loại của cải hiện nay, biểu hiện trong sự thống trị rộng
lớn đối với ruộng đất và (!) trong chế độ đại cở hữu ruộng đất, chính là dựa
trên lao động làm thuê này. Lẽ dĩ nhiên, đối với tất cả những loại của cải
phân phối khác thì đứng về mặt lịch sử cũng phải giải thích một cách tương
tự như thế, và sự phụ thuộc gián tiếp giữa người đối với người hiện nay,
vốn là nét cơ bản của những trạng thái phát triển nhất về mặt kinh tế -
