CHỐNG DUHRING - Trang 275

Law một chút đã.
Về Boisguillebert thì chúng ta hãy chú ý đến điều phát hiện duy nhất của
chính ông Đuy-rinh. ông ta đã phát hiện ra một mối quan hệ giữa
Boisguillebert và Law mà trước kia chưa ai tìm ra được. Cụ thể là
Boisguillebert cho rằng trong những chức năng tiền tệ bình thường mà nó
đảm nhiệm trong lưu thông hàng hoá, thì kim loại quý có thể thay thế được
bằng tiền tín dụng (un morceau de papier). Law, trái lại, tưởng rằng hễ cứ
"tăng thêm" số lượng những "mẩu giấy" ấy lên là sẽ làm tăng thêm sự giàu
có của một nước. Từ đó ông Đuy-rinh kết luận rằng:
"Bước ngoặt đó của Boisguillebert cũng đã ẩn giấu một bước ngoặt mới
của chủ nghĩa trọng thương",
Nói một cách khác là đã ẩn giấu Law rồi. Điều đó đã được chứng minh một
cách sáng tỏ như ban ngày như sau:
"Chỉ cần gán cho "những mầu giấy giản đơn" một vài trò giống như vai trò
mà đáng lẽ kim loại quý phải đảm nhiệm, và như thế là sự biến đổi hình
dáng của chủ nghĩa trọng thương sẽ diễn ra ngay lập tức. "
Theo cách đó, người ta cũng có thể biến người chú thành người thím ngay
lập tức. Quả thật là ông Đuy-rinh nói thêm để tự trấn tĩnh:
"Tuy nhiên Boisguillebert không có ý định như vậy".
Nhưng, quỷ thật, làm sao mà ông ta lại có thể có ý định đem chính cái quan
điểm duy lý của ông ta về vai trò tiền tệ của các kim loại quý mà thay bằng
cái quan điểm mê tín của phái trọng thương, - chỉ vì cái lý do nói là, theo
ông ta, trong vai trò đó kim loại quý có thể thay bằng giấy được?
Nhưng, ông Đuy-rinh nói tiếp với cái vẻ nghiêm trang đến buồn cười của
ông ta
"nhưng ta cũng vẫn có thể thú nhận rằng, đây đó tác giả của chúng ta cũng
đưa ra được một điều nhận xét thực sự xác đáng " (tr.83).
Còn về Law thì ông Đuy-ring chỉ đưa ra được có điều "nhận xét thật sự xác
đáng" này:
"Dễ hiểu là cả Law nữa cũng đã không bao giờ loại trừ hẳn được cái cơ sở
nói trên (tức là "cơ sở kim loại quý"), nhưng ông ta đã đẩy việc phát hành
tiền giấy đến chỗ cực đoan, nghĩa là đến chỗ sụp đổ của toàn bộ hệ thống"