CHỐNG DUHRING - Trang 276

(tr.94).
Nhưng trên thực tế, những con bướm giấy - những ký hiệu giản đơn của
tiền tệ - phải bay lượn trong công chúng không phải là để "loại trừ" cơ sở
kim loại quý, mà trái lại là để quyến rũ kim loại quý chạy từ túi của công
chúng sang những quỹ đã trống rỗng của Nhà nước.
Để lại nói về Petty và vai trò nhỏ bé mà ông Đuy-rinh đã dành cho Petty
trong lịch sử khoa kinh tế, thì trước hết chúng ta hãy nghe xem người ta nói
với chúng ta về những người hậu kế trực tiếp của Petty là Locke và North
ra làm sao. Cũng trong năm đó, năm 1691, cuốn "Considerations on
Lowering of Interest and Raising of Money" của Locke và cuốn "Discoures
upon Trade" của North, đã ra đời.
"Điều mà ông " (Locke)" đã viết về lợi tức và về tiền kim loại, không vượt
ra ngoài phạm vi những suy nghĩ thông thường dưới thời chủ nghĩa trọng
thương, nhân những sự biến trong đời sống của quốc gia" (tr. 64).
Giờ đây người đọc bản "báo cáo" này hẳn cũng thấy rõ như ban ngày là tại
sao mà quyển "Lowering of Interest" của Locke đã có được một ảnh hưởng
lớn đến như thế đối với khoa kinh tế chính trị ở Pháp và ở ý trong nửa sau
thế kỷ XVIII, hơn nữa lại ảnh hưởng theo nhiều hướng.
"Về vấn đề tự do định mức lợi tức, nhiều nhà kinh doanh cũng đã nghĩ như
thế" (như Locke)" và cả sự tiến triển của tình hình cũng tạo ra cái xu hướng
coi những sự hạn chế lợi tức là vô hiệu. Trong thời kỳ mà ông Dudley
North có thể viết được những "Discoures upon Trade" của mình theo
hướng mậu dịch tự do, thì ắt phải có nhiều điều dường như lơ lửng trong
không khí khiến cho người ta thấy rằng sự đối lập về mặt lý luận đối với
việc hạn chế lợi tức chẳng có gì là phi thường cả" (tr.64).
Vậy là Locke đã phải lặp lại những ý nghĩ của một "nhà kinh doanh" đương
thời nào đó, hay phải bắt lấy nhiều điều "dường như lơ lửng trong không
khí" ở thời ông để lý luận về tự do định lợi tức và không nói được một điều
gì "phi thường" cả! Nhưng thực ra thì ngay từ năm 1662, trong quyển
"Treatise of Taxes and Contributions" của mình, Petty đã đem lợi tức, với
tư cách là tô của tiền, mà chúng ta gọi là cho vay nặng lãi (rent of money
which we call usury), ra đối lập lại với tô ruộng đất và tô nhà cửa (rent of