CHỐNG DUHRING - Trang 282

sự để đo các trạng thái" (trạng thái nào?) "và mức lợi tức thấp là một dấu
hiệu hầu như chắc chắn của sự phồn thịnh của một dân tộc" (tr.130).
Con "người thiên vị" và có thiên kiến mà nói như vậy, là ai thế? Chẳng phải
ai khác hơn là ông Đuy-rinh.
Vả lại, cái điều làm cho nhà sử học phê phán của chúng ta ngạc nhiên một
cách ngây ngô là Hume, khi nói lên một số tư tưởng hay, "thậm chí cũng
không nói rõ mình là tác giả". Đó là điều có lẽ không bao giờ xảy ra đối với
ông Đuy-rinh cả.
Chúng ta đã thấy Hume lẫn lộn như thế nào mọi sự tăng thêm số lượng của
kim loại quý với một sự tăng thêm kim loại quý có kèm theo một sự mất
giá, một cuộc cách mạng ngay trong chính giá trị của kim loại quí, tức là
trong thước đo giá trị của các hàng hóa. Hume không thể tránh khỏi lẫn lộn
như vậy được bởi vì ông ta không hề hiểu một tý gì về chức năng của kim
loại quý với tư cách là thước đo giá trị. ông không thể hiểu được bởi vì ông
hoàn toàn chẳng biết gì về bản thân giá trị. Ngay cả từ này có lẽ cũng chỉ
xuất hiện có một lần trong những tác phẩm của ông thôi, cụ thể là xuất hiện
trong đoạn ông tìm cách sửa chữa một cách không thành công sai lầm của
Locke cho rằng kim loại quý "chỉ có một giá trị giả tưởng", và nói rằng
những kim loại quý "có một giá trị chủ yếu là giả tưởng".
Về điểm này, không những ông còn kém xa Petty, mà còn kém xa cả nhiều
người Anh cùng thời với ông nữa. ông cũng bộc lộ một sự "lạc hậu" như
họ, khi ông tiếp tục ca tụng theo lối cũ "thương nhân" như là đòn bẩy đầu
tiên của sản xuất - một quan điểm mà Petty đã từ bỏ từ lâu rồi. Về lời quả
quyết của ông Đuy-rinh nói rằng trong các khái luận của mình, Hume đã
bàn đến "những quan hệ kinh tế chủ yếu", thì chỉ cần đối chiếu với tác
phẩm của Cantillon mà Adam Smith đã trích dẫn (tác phẩm này cũng xuất
bản năm 1752 như những tác phẩm của Hume, nhưng nhiều năm sau khi
tác giả đã chết) cũng đủ ngạc nhiên về phạm vi chật hẹp của những tác
phẩm kinh tế của Hume. Hume như đã nói, vẫn là người đáng kính ngay cả
trong lĩnh vực kinh tế chính trị - mặc dầu cái môn bài mà ông Đuy-rinh gán
cho ông ta là cái môn bài gì chăng nữa, - nhưng trong lĩnh vực mày, ông
hoàn toàn không phải là một nhà nghiên cứu độc đáo, và lại càng không