CHỐNG DUHRING - Trang 307

những điều kiện tương đối thuận tiện mà Owen đã đem lại cho công nhân ở
New Lanark còn xa mới đủ cho một sự phát triển hợp lý và toàn diện của
tính cách và trí tuệ của họ, đó là chưa nói đến sự hoạt động sinh sống tự do
của họ.
"Trong lúc đó bộ phận lao động trong số 2500 người ấy sản xuất ra cho xã
hội những của cải thực tế mà chưa đầy nửa thế kỷ trước đây còn cần phải
600.000 người mới có thể sản xuất ra được. Tôi tự hỏi: số chênh lệch giữa
lượng của cải do 2500 người tiêu dùng với lượng của cải đáng lẽ là do
600.000 người tiêu dùng thì biến đi đâu"
Câu trả lời đã rõ. Nó đã được dùng để đem lại cho những người sở hữu
công xưởng 5% lợi tức cho số tư bản đầu tư, và ngoài ra còn đem lại cho họ
trên 300.000 xtéc-linh (600.000 mác) lợi nhuận nữa. Và điều áp dụng cho
xưởng ở New Lanark thì lại càng áp dụng cho tất cả các xưởng ở Anh.
"Nếu không có nguồn của cải mới ấy do máy móc tạo ra thì không thể tiến
hành được những cuộc chiến tranh để lật đổ Napoléon và để duy trì những
nguyên tắc quý tộc của chế độ xã hội. Thế mà lực lượng mới ấy lại là con
đẻ của giai cấp lao động."[94]
Vậy những kết quả của lực lượng ấy cũng phải thuộc về giai cấp lao động.
Những lực lượng sản xuất mới, hùng mạnh, từ trước tới nay chỉ dùng để
làm giàu cho một số người cá biệt và để cải tạo xã hội, và với tư cách là sở
hữu chung của mọi người, phải hoạt động cho phúc lợi chung của tất cả
mọi người.
Chủ nghĩa cộng sản của Owen đã nảy sinh trên cơ sở thuần tuý kinh doanh
như thế, có thể nói là với tư cách là kết quả của việc tính toán của nhà
buôn. Nó bao giờ và ở đâu cũng giữ tính chất thực tiễn ấy. Ví dụ, năm
1823, Owen đã đề nghị một dự án xoá bỏ sự khốn cùng ở Ai-rơ-len bằng
cách lập những khu vực di dân cộng sản chủ nghĩa và đã kèm thêm một bản
tính toán chi tiết về những chi phí đầu tư, những chi phí hàng năm và số thu
nhập có thể có được [95]. Hay như trong kế hoạch cuối cùng của ông về xã
hội tương lai, ông đã đề xuất tất cả những chi tiết kỹ thuật với một sự hiểu
biết chuyên môn đến mức nếu tiếp nhận kế hoạch cải cách xã hội của Owen
thì đối với những chi tiết cũng ít có thể bắt bẻ được, ngay cả khi xét theo