CHỐNG DUHRING - Trang 324

Trong các cuộc khủng hoảng, mâu thuẫn giữa sản xuất xã hội và sự chiếm
hữu tư bản chủ nghĩa nổ ra dữ dội. Lưu thông hàng hóa bị tạm thời đình
chỉ, phương tiện lưu thông là tiền, trở thành một chướng ngại cho lưu
thông; tất cả mọi quy luật của sản xuất hàng hóa là lưu thông hàng hóa đều
bị đảo lộn. Sự xung đột kinh tế đạt tới đỉnh cao nhất của nó; Phương thức
sản xuất nổi dậy chống phương thức trao đổi, các lực lượng sản xuất nổi
dậy chống phương thức sản xuất mà chúng đã vượt qua.
Cái sự thật là tổ chức xã hội của sản xuất ở trong công xưởng đã đạt tới
trình độ phát triển khiến nó không còn có thể tương dung được với cái tình
trạng vô chính phủ của sản xuất trong xã hội hiện tồn tại bên cạnh nó và
bên trên nó - cái sự thật đó cũng đã trở nên rõ ràng đối với bản thân các nhà
tư bản do sự tập trung tư bản một cách dữ dội diễn ra trong thời kỳ các
cuộc khủng hoảng, thông qua việc phá sản của nhiều nhà tư bản lớn và một
số còn nhiều nữa những nhà tư bản nhỏ. Toàn bộ cơ chế của phương thức
sản xuất tư bản chủ nghĩa không chịu phục vụ nữa dưới sức ép của các lực
lượng sản xuất do chính cơ chế ấy đã tạo ra. Nó đã không còn có thể biến
hết tất cả khối tư liệu sản xuất ấy thành tư bản nữa; chúng nằm yên không
được sử dụng đến, và vì thế đạo quân công nghiệp trù bị cũng buộc phải
thất nghiệp. Tư liệu sản xuất, tư liệu sinh hoạt, người công nhân có sẵn để
được sử dụng mọi yếu tố của sản xuất và của đời sống hạnh phúc chung
đều có thừa thãi. Nhưng "sự thừa thãi lại trở thành một nguồn của sự khốn
cùng và thiếu thốn" (Fourier) vì chính sự thừa thãi ấy đã ngăn cản tư liệu
sản xuất và tư liệu sinh hoạt biến thành tư bản. Vì trong xã hội tư bản chủ
nghĩa, tư liệu sản xuất không thể hoạt động được nếu trước đó chúng không
được biến thành tư bản, thành phương tiện bóc lột sức lao động của con
người. Sự tất yếu phải biến tư liệu sản xuất và tư liệu sinh hoạt thành tư bản
đứng như một bóng ma giữa chúng và công nhân. Sự tất yếu ấy là cái duy
nhất ngăn cản sự kết hợp giữa những đòn bẩy và người của sản xuất lại với
nhau; nó là cái duy nhất ngăn cản tư liệu sản xuất hoạt động, ngăn cản công
nhân lao động và sống. Do đó, một mặt phương thức sản xuất tư bản chủ
nghĩa đã tự vạch mặt là nó không còn đủ sức tiếp tục quản lý những lực
lượng sản xuất ấy nữa. Mặt khác, bản thân những lực lượng sản xuất, với