CHỐNG DUHRING - Trang 33

Cái bó hoa những lời ca ngợi mà ông Đuy-rinh mang dâng cho ông Đuy-
rinh sẽ có thể tăng lên gấp mười lần một cách dễ dàng. Song chỉ chừng ấy
ngay giờ đây cũng đủ để gây cho bạn đọc một số nghi vấn, không biết rằng
đây có phải thực là một nhà triết học hay không, hay là một - nhưng chúng
tôi yêu cầu độc giả hãy hoãn lại lời phán xét của mình lại cho đến khi tìm
hiểu tỉ mỉ hơn nữa khả năng đi đến tận những gốc rễ cuối cùng đã nói ở
trên. Chúng tôi cũng dẫn ra cái bó hoa những lời ca ngợi trên đây chỉ là để
chỉ ra rằng trước mặt chúng ta, không phải là một nhà triết học và một nhà
xã hội học chủ nghĩa bình thường chỉ nói lên ý kiến của mình và để cho
lịch sử sau này quyết định giá trị của những ý kiến ấy, mà là một con người
hoàn toàn phi thường, tự cho mình là toàn thiện toàn mỹ không kém gì giáo
hoàng, và người ta phải đơn giản tiếp thu học thuyết của người đó nếu
không muốn rơi vào tội tà giáo nặng nhất. Chúng ta hoàn toàn không phải
đụng chạm đến một trong những công trình mà người ta thấy nhan nhản
trong các sách báo xã hội chủ nghĩa ở tất cả các nước và gần đây ở cả nước
Đức nữa, - những công trình trong đó những người thuộc đủ các cỡ đã hết
sức chân thành tìm hiểu những vấn đề mà để giải quyết có thể là học thiếu
ít nhiều vật liệu; những công trình tuy còn có những thiếu sót về mặt khoa
học hay về mặt văn học cũng đáng được thừa nhận. Ngược lại, ông Đuy-
rinh đưa ra cho chúng ta những luận điểm mà ông tuyên bố là những chân
lý cuối cùng cao nhất, những chân lý mà bên cạnh chúng, bất kỳ ý kiến nào
khác cũng đều bị coi là sai lầm ngay từ trước rồi; là người nắm chân lý độc
nhất ấy, ông ta cũng nắm cả phương pháp nghiên cứu khác đều không khoa
học. Hoặc giả là ông ta đúng. - và như vậy là chúng ta đang đứng trước một
thiên tài vĩ đại nhất của mọi thời đại, vị siêu nhân bậc nhất, vì đó là một
con người toàn thiện toàn mỹ. Hoặc giả là ông ta sai, - và ngay cả trong
trường hợp này nữa, mặc dầu sự phán xét của chúng ta là như thế nào
chăng nữa, nhưng mọi thái độ khoan dung hảo ý của chúng ta đối với thiện
chí có thể có của ông ta cũng vẫn sẽ là những xúc phạm ghê gớm nhất đối
với ông Đuy-rinh.
Khi người ta nắm được chân lý cuối cùng cao nhất và tính khoa học duy
nhất chặt chẽ thì lẽ dĩ nhiên là người ta phải có một thái độ rất khinh thị bộ