CHỐNG DUHRING - Trang 357

những chủ ngân hàng, thành những kẻ chi phối phương tiện lưu thông và
tiền thế giới, và do đó thành những kẻ chi phối các tư liệu sản xuất, mặc
dầu về mặt danh nghĩa, những tư liệu sản xuất này trong nhiều năm nữa vẫn
được coi là sở hữu của công xã kinh tế và công xã thương nghiệp. Nhưng
do đó, những kẻ tích trữ tiền và cho vay nặng lãi đã biến thành chủ ngân
hàng ấy đồng thời cũng là những người chủ của chính ngay công xã kinh tế
và công xã thương nghiệp. Cái "xã hội xã hội chủ nghĩa" cua rông Đuy-rinh
quả thật khác hẳn một cách rất cơ bản với những "quan niệm mơ hồ" của
các nhà xã hội chủ nghĩa khác. Cái "xã hội xã hội chủ nghĩa" ấy không có
một mục đích nào khác hơn là tái sinh ra bọn tài phiệt lớn, và nó sẽ nai lưng
ra mà làm dưới sự kiểm soát của bọn đó và cho túi tiền của bọn đó - nếu
nói chúng nó sẽ xuất hiện và sẽ tồn tại. Đối với nó, con đường cứu vãn duy
nhất sẽ chỉ là ở chỗ bọn tích trữ tiền muốn nhờ có số tiền thế giới của chúng
- chuồn cho thật nhanh ra khỏi công xã.
Với tình trạng hiện rất phổ biến ở Đức là không hiểu biết gì về những học
thuyết xã hội chủ nghĩa cũ, một thanh niên ngây thơ có thể nêu vấn đề: liệu
những phiếu lao động của Owen chẳng hạn, có thể đưa đến một sự lạm
dụng như thế được không. Mặc dầu ở đây chúng tôi không có nhiệm vụ
trình bày ý nghĩa của các phiếu lao động ấy, nhưng để so sánh cái "sơ đồ
bao quát" của ông Đuy-rinh với những "ý kiến thô lỗ nhạt nhẽo và nghèo
nàn" của Owen, chúng tôi thấy cần phải nêu mấy điểm sau đây. Một là,
muốn đi đến một tình trạng lạm dụng các phiếu lao động của Owen như
thế, thì trước đó các phiếu lao động ấy phải biến thành tiền thực sự rồi,
nhưng lại muốn cấm chúng không được hoạt động với tư cách nào khác
ngoài tư cách là những phiếu lao động giản đơn. Trong khi ở Owen có thể
có tình trạng lạm dụng thật sự, thì ở ông Đuy-rinh cái bản chất nội tại của
tiền, độc lập đối với ý chí của con người, lại tự vạch đường cho mình: tiền
tự thực hiện việc tiêu dùng vốn có và đúng đắn của nó, chống lại việc lạm
dụng mà ông Đuy-rinh muốn áp đặt cho nó, do sự không hiểu biết của ông
ta về bản chất của tiền. Hai là, theo Owen, phiếu lao động chỉ là một hình
thức quá độ sang chế độ cộng đồng hoàn toàn về các tài nguyên công cộng
và chế độ sử dụng chúng một cách tự do, và nhiều lắm thì còn nhằm một