CHỐNG DUHRING - Trang 55

hạn những trạng thái đó. Vì vậy tính vô tận chính là ở sự nảy sinh một cách
vô hạn những trạng thái đó. Vì vậy tính vô tận đó được suy nghĩ một cách
chính xác, cũng chỉ có một hình thức cơ bản với một hướng duy nhất mà
thôi. Bởi vì, mặc dầu đối với tư duy của chúng ta, hình dung sự tích luỹ các
trạng thái luôn luôn biến đổi theo hướng này hay hướng ngược lại là một
việc không quan trọng, nhưng dẫu sao tính vô tận đi giật lùi chẳng qua
cũng chỉ là một hình ảnh do một biểu tượng quá vội vã tạo ra. Thật vậy, vì
trong thực tế sự tích luỹ ấy phải theo hướng ngược lại, cho nên trong mỗi
trạng thái cá biệt của nó, nó sẽ để lại đằng sau nó một chuỗi số dài vô tận.
Nhưng như thế là chúng ta lại mắc vào mối mâu thuẫn không thể chấp nhận
được về một chuỗi vô tận có thể đếm được và vì thế giả định rằng tính vô
tận có một hướng thứ hai nữa thì thật là vô nghĩa."
Kết luận thứ nhất rút ra từ quan niệm đó về tính vô tận là: mối liên hệ nhân
quả trong thế giới vào một lúc nào đó đã phải có thời điểm khởi đầu của nó:
"một chuỗi vô tận những nguyên nhân đã xấp nối đuôi nhau là một điều
không thể có được, chỉ là vì nó giả định một sự hằng hà vô số mà lại đếm
được".
Như thế là nguyên nhân cuối cùng đã được chứng minh.
Hậu quả thứ hai là:
"quy luật về con số xác định: chỉ có thể quan niệm được một sự tích luỹ
những thành phần giống nhau của một chủng loại hiện thực nào đó gồm
những vật thể độc lập, như là việc hình thành một con số nhất định". Không
những con số hiện có của các thiên thể trong mỗi lúc phải là một con số xác
định tự nó, mà cả tổng số những phần vật chất độc lập nhỏ nhất tồn tại trên
thế giới cũng phải là như vậy. Tính tất yếu này là lý do thực sự giải thích tại
sao lại không thể quan niệm một hợp chất nào không có nguyên tử. Mọi sự
phân chia hiện thực bao giờ cũng có một giới hạn dứt khoát và phải có tính
giới hạn như thế, nếu không thì sẽ gặp mâu thuẫn là một sự hằng hà vô số
mà lại đếm được. Cũng vì lẽ ấy mà không những số vòng quả đất xoay
quanh mặt trời từ trước đến nay phải là một số xác định mặc dầu không thể
nói rõ là bao nhiêu, nhưng tất cả các quá trình chu kỳ trong tự nhiên cũng
đều phải có một khởi điểm, và tất cả mọi sự phân biệt, tất cả những tính