CHỐNG DUHRING - Trang 60

tưởng sẽ không thể thực hiện được nếu không có thói quen toán học vận
dụng những chuỗi vô tận. Vì trong toán học, cần phải xuất phát từ cái xác
định, cái có hạn, để đi dến cái không xác định, cái vô hạn, cho nên tất cả
các chuỗi toán học dương hoặc âm đều phải bắt đầu bằng đơn vị, nếu
không thì không dùng để tính toán được. Nhưng nhu cầu trên ý niệm của
nhà toán học thì còn xa mới là một quy luật bắt buộc đối với thế giới hiện
thực.
Vả lại ông Đuy-rinh cũng sẽ không bao giờ quan niệm được cái vô tận hiện
thực không có mâu thuẫn.Cái vô tận là một mâu thuẫn, và nó chứa đầy
những mâu thuẫn. Cái vô tận chỉ gồm những đại lượng có hạn cộng thành
cũng đã là một mâu thuẫn rồi, và đúng là như thế. Tính có hạn của thế giới
vật chất cũng dẫn đến nhiều mâu thuẫn chẳng kém gì tính vô tận của nó, và
như ta đã thấy, bất kỳ mưu toan nào định gạt bỏ những mâu thuẫn đó đều
dẫn đến những mâu thuẫn mới và nghiêm trọng hơn. Chính vì cái vô tận là
một mâu thuẫn nên nó là một quá trình vô tận, diễn ra vô tận trong thời
gian và trong không gian. Xoá bỏ mâu thuẫn sẽ có nghĩa là chấm dứt cái vô
tận Hegel đã hiểu điểm này một cách hoàn toàn đúng đắn nên ông ta coi
khinh một cách chính đáng những ngài triết lý suông về mối mâu thuẫn ấy.
Chúng ta hãy bàn tiếp. Vậy, thời gian đã có điểm khởi đầu. Nhưng trước
điểm khởi đầu đó có cái gi? Thế giới nằm trong trạng thái bất biến, đồng
nhất với bản thân. Và vì trong trạng thái ấy, không xảy ra những sự biến đổi
nối tiếp nhau, cho nên khái niệm đặc thù hơn về thời gian cũng tự nó biến
thành ý niệm phổ biến hơn về tồn tại. Một là, ở đây chúng ta hoàn toàn
không dính dáng gì đến vấn đề: những khái niệm nào đang chuyển biến
trong đầu óc của ông Đuy-rinh. Vấn đề ở đây không phải là khái niệm về
thời gian, mà là thời gian hiện thực mà ông Đuy-rinh quyết không thể dứt
bỏ được dễ dàng như vậy. Hai là, dầu cho khái niệm về thời gian có thể
chuyển hoá thành ý niệm chung hơn về tồn tại đến mức nào chăng nữa, thì
điều đó vẫn không làm cho chúng ta tiến thêm được bước nào cả. Vì các
hình thức cơ bản của mọi tồn tại là không gian và thời gian, và một tồn tại
nằm ngoài thời gian thì cũng hết sức vô lý như một tồn tại ở ngoài không
gian. Cái "tồn tại đã qua ở ngoài thời gian" của Hegel và cái "tồn tại từ thuở