CHỐNG DUHRING - Trang 72

cùng của sợi dây chuyền. Thí dụ, điều đó xảy ra trong khi người ta nạp đạn
vào súng và dành cho mình việc chọn lúc bóp cò, làm cho viên đạn được
phóng đi, nghĩa là gây ra sự truyền đi của vận động cho việc đốt cháy thuốc
súng giải phóng. Cho nên, người ta có thể quan niệm rằng trong trạng thái
bất động, đồng nhất với bản thân, thì vật chất đã được nạp đầy lực; và đó là
điều mà hình như ông Đuy-rinh muốn coi - nếu nói chung ông ta muốn coi
đó là một cái gì, - là sự thống nhất giữa vật chất và lực cơ giới. Quan niệm
đó là phi lý, vì nó đem một trạng thái xét về bản chất là tương đối -và do đó
trong một lúc nhất định, bao giờ cũng chỉ có một bộ phận của vật chất là có
thể nằm trong trạng thái đó, - áp dụng như là một trạng thái tuyệt đối vào
vũ trụ. Nhưng dù không kể đến cái đó đi nữa thì cũng còn lại một điều khó
khăn, một là, làm thế nào mà thế giới lại được nạp đầy lực được, bởi vì hiện
nay súng không thể tự nạp được đạn, hai nữa, ngón tay đã bóp cò đó là của
ai ? Chúng ta có thể loay hoay như thế nào cũng được, nhưng dưới sự chỉ
đạo của ông Đuy-rinh thì cứ một lần bao giờ chúng ta cũng lại quay trở lại -
ngón tay của thượng đế.
Từ thiên văn học, nhà triết học hiện thực của chúng ta chuyển sang cơ học
và vật lý học, và phàn nàn rằng thuyết cơ học về nhiệt, một thế hệ sau khi
được phát hiện vẫn chưa có những bước tiến bộ cơ bản nào vượt qua được
cái điểm mà Robert Mayer đã đạt được. Hơn nữa, toàn bộ tình hình còn rất
tối tăm;
chúng ta phải "luôn luôn nhớ rằng cùng với những trạng thái vận động của
vật chất, thì cũng có những quan hệ tĩnh, và những quan hệ này không thể
đo bằng công cơ học được... Nếu trước kia chúng ta coi giới tự nhiên là
người thợ vĩ đại và nếu hiện nay chúng ta hiểu từ ấy theo nghĩa chặt chẽ,
thì chúng ta cần phải nói thêm rằng những trạng thái đồng nhất với bản
thân và những quan hệ tĩnh không biểu hiện được công cơ học. Như vậy là
chúng ta lại thiếu cái cầu nối tĩnh với động, và nếu như cho đến nay cái gọi
là nhiệt ẩn vẫn còn là một chướng ngại đối với lý thuyết, thì ở đây chúng ta
cũng bắt buộc phải thừa nhận đó là một thiếu sót mà chúng ta càng không
nên phủ nhận khi ứng dụng vào các vấn đề vũ trụ".
Tất cả những lời lẽ ba hoa sấm truyền này, một lần nữa, lại chỉ là sự thổ lộ