Frederick Engels
Chống Duhring
Triết học về tự nhiên
VIII. Triết học về tự nhiên giới hữu cơ (hết)
"Xin hãy cân nhắc xem.... cần phải có những tri thức thực chứng nào để
cho chương chúng ta nói về triết học về tự nhiên có cả tất cả những tiên đề
khoa học của nó. Làm cơ sở cho nó trước hết là tất cả những thành tựu cơ
bản của toán học, rồi đến những luận điểm chủ yếu của khoa học chính xác
trong cơ học, vật lý và hoá học, cũng như những kết quả của khoa học tự
nhiên nói chung trong sinh lý học, động vật học và những lĩnh vực nghiên
cứu tương tự khác".
ông Đuy-rinh nói một cách vững tin và quả quyết như vậy về sự uyên bác
của ông Đuy-rinh về toán học và khoa học tự nhiên. Nhưng xét theo chính
ngay cái chương nghèo nàn đó và theo những kết quả còn nghèo nàn hơn
nữa của nó, người ta không hề thấy một sự sâu sắc đến tận gốc nào của
những tri thức thực chứng ẩn giấu trong đó. Dầu sao, muốn đặt ra được
những câu sấm truyền kiểu của ông Đuy-rinh về vật lý học và hoá học thì
trong vật lý học cũng chẳng cần biết gì hơn ngoài các phương trình biểu
hiện đương lượng cơ của nhiệt, và trong hoá học chỉ cần biết cái sự thật là
tất cả các vật thể đều có thể chia thành những nguyên tố và thành những kết
hợp nguyên tố. Ngoài ra, người nào có thể nói đến những "nguyên tử có
sức hút" như ông Đuy-rinh ở tr. 131 thì người đó chứng tỏ rằng mình hoàn
toàn còn nằm "ở trong bóng tối" trong vấn đề sự khác nhau giữa nguyên tử
và phân tử. Mọi người đều biết rằng người ta dùng nguyên tử không phải
để giải thích sức hút hay hình thức vận động cơ học hay vận động vật lý,
mà chỉ để giải thích tác dụng hoá học. Và khi người ta đọc chương nói về
giới tự nhiên hữu cơ, với cái cách nói dông dài trống rỗng, trái ngược và
trong những điểm quyết định thì lại vô nghĩa như những câu sấm truyền,
với cái kết quả cuối cùng hoàn toàn vô giá trị, - thì ngay từ đầu người ta
cũng đã không thể kìm được cái ý kiến cho rằng ở đây ông Đuy-rinh đang
nói đến những điều mà ông ta hiểu biết ít một cách kỳ lạ. Ý kiến ấy trở
