cái thể xác người trần của bản thân tôi đây đang lui tới đi lại giữa phố
phường trong quãng đời ngắn ngủi. Bởi vậy, một phần của tình cảm gắn bó
mà tôi vừa nói là sự đồng cảm mang tính vật chất đơn thuần giữa bụi đất
với bụi đất. Ít người đồng hương với tôi có thể biết được sự đồng cảm ấy là
như thế nào ; mà vì sự di thực thường xuyên có lẽ là tốt nhất đối với nòi
giống, cho nên họ cũng chả cần xem điều đó là điều cần phải biết.
Thế nhưng tình cảm còn có tính tinh thần của nó. Hình ảnh của cụ tổ đầu
tiên ấy – theo lời truyền miệng qua bao đời trong gia tộc thì hình ảnh cụ lờ
mờ thể hiện những đường nét của một tính cách vĩ đại – đã xuất hiện trong
trí tưởng tượng ấu thơ của tôi từ thời bé bỏng xa xăm nhất mà tôi còn nhớ
lại được. Hình ảnh ấy mãi còn ám ảnh tôi, và khiến tôi cảm thấy một thứ
tình gắn bó mật thiết với quá khứ, cái quá khứ mà tôi không cho là có liên
quan gì đến giai đoạn hiện tại của thành phố này. Hình như chủ yếu là vì cụ
tổ ấy, một con người trang trọng, hàm râu rậm, khoác áo choàng đen, đội
mũ chóp nhọn – con người đã đến đây sớm như vậy tự thuở ban sơ với cuốn
kinh thánh và thanh gươm trong tay, đã đặt bước chân đi với tư thế oai
nghiêm nhường ấy trên đường phố mới tinh khôi chưa mấy ai qua lại, và đã
gây nên một ấn tượng lớn lao đến thế với tính cách một con người của cả
hai tình huống chiến tranh và hòa bình – hình như chủ yếu là vì cụ mà tôi
được đòi hỏi quyền cư trú ở thành phố này, hơn là vì bản thân tôi đây, một
kẻ hiếm ai nghe tên và hầu như chả ai biết mặt. Cụ là một chiến sĩ, một nhà
lập pháp, một quan tòa ; cụ là một vị cầm quyền của Giáo hội ; cụ có tất cả
những nét cả tốt lẫn xấu của người Thanh giáo. Cụ là một đao phủ tàn bạo,
những tín đồ Quây-cơ đã chứng kiến điều đó và đã nhắc đến cụ trong những
cuốn sử của họ. Họ đã kể lại một vụ trừng phạt khắc nghiệt không chút
thương xót của cụ đối với một người đàn bà trong phái họ. Những ký ức
như vậy e rằng sẽ lưu truyền lâu dài hơn bất kỳ những điều ghi chép nào về
việc làm tốt của cụ mặc dù hành động tốt của cụ không phải là ít. Ông con
trai của cụ cũng vậy, đã thừa kế tinh thần khủng bố quyết liệt ấy và đã trở
thành một nhân vật nổi bật trong việc hành hình đọa đày những người bị kết
tội phù thủy, đến nỗi có thể nói không ngoa rằng máu của họ đã nhuốm vào
