CHỮ A MÀU ĐỎ - Trang 37

không có gì là quá đáng – tôi có thể thấy rõ được những nét chủ yếu của
con người ông. Đặc trưng ở con người ấy là những đức tính cao thượng và
quả cảm, tỏ ra rằng ông có được danh tiếng lẫy lừng không phải là do sự
tình cờ, mà chính là do ông thật sự xứng đáng. Tôi nhận thức được rằng đặc
điểm tinh thần ông là không bao giờ bối rối ngại ngần ; chắc hẳn là trong
bất kỳ giai đoạn nào của đời ông cũng đã phải có một sức mạnh nào đó thôi
thúc ông hành động ; nhưng một khi đã phấn chấn lao vào cuộc, trước mắt
có biết bao trở ngại phải vượt qua và một mục tiêu xứng đáng để đạt tới, thì
ông không phải là thứ người chịu ngã quỵ và thất bại. Ngọn lửa nhiệt tình
mà sức nóng đã từng lan tỏa khắp trong bản chất của ông trước kia, và cho
đến nay vẫn còn chưa tắt, không bao giờ là thứ lửa vụt lóe sáng và bập bùng
trong một đám cháy bột phát, mà là một thứ lửa đỏ rực nung nấu của khối
sắt hay lò rèn. Sức nặng, tính rắn chắc, sự vững vàng, đó là những nét toát
ra từ tư thế nghỉ của ông, ngay cả vào giai đoạn mà tôi đang nói đây, khi mà
sức khỏe ông đã suy sụp quá sớm như vậy. Nhưng tôi vẫn có thể hình dung
rằng, ngay cả vào lúc này, nếu có một tác nhân kích thích tác động sâu vào
tiềm thức của ông – do một hồi kèn xung trận khuấy động, với tiếng vang
đủ lớn để đánh thức dậy tất cả những sinh lực của ông đang thiu ngủ, chứ
không phải đã tắt lịm – thì ông vẫn còn có thể vứt đi mọi tật bệnh ốm đau
như vứt đi chiếc áo bệnh nhân, quẳng chiếc gậy chống của tuổi già để nắm
lấy thanh gươm trận, và lần nữa đứng bật dậy trở lại là người chiến sĩ. Và
trong giây phút hừng hực ấy, thái độ của ông sẽ vẫn điềm tĩnh. Nhưng nói
vậy thôi, chứ đó chỉ là hình ảnh gợi lên trong trí tưởng tượng, không phải là
điều tiên đoán, cũng không phải là điều người ta mong muốn. Những gì mà
tôi nhìn thấy ở ông – cũng rõ rệt như nhìn thấy ở thành lũy Ticonderoga cổ
kính không gì hủy diệt nổi, mà tôi đã nêu ra trên đây làm hình ảnh so sánh
xác đáng nhất – là những nét đặc trưng : biểu hiện sức chịu đựng ngoan
cường và trụ bám không lay chuyển, tính chất này hồi ông còn trẻ rất có thể
đã lên tới mức bướng bỉnh ; biểu hiện tính toàn vẹn, nó cũng như đã số
những khả năng thiên phú khác của ông, là thuộc tính của một khối nặng
chắc nịch không thể dát mỏng và không thể uốn nắn, hệt như một khối
quặng sắt : và biểu hiện lòng nhân ái, dù cho ông đã từng hung tợn dẫn