XVII. KỶ NIỆM
Ông quản lý Lôriê, đi qua một trường trung học loại nhất ở miền Tây,
nghe nói có một ghế còn trống ở Năng-tơ. Ghế giáo sư văn phạm chưa có
ai. Ông cầy cục vận động cho thầy tôi được chỗ đó.
Lệnh bổ nhiệm đã tới.
Gia đình tôi sắp rời khỏi Xanh-Êchiên. Tôi vừa xếp xong các quyển vở
học thi thạc sĩ của thầy tôi: nào vở dịch tiếng Hy-lạp, nào vở dịch tiếng La-
tinh; hàng đống.
Thầy mẹ tôi đi chào những người quen.
Thầy mẹ tôi ra phố, tôi thấy hai người xuống phố mà không nói gì với
nhau cả.
Theo bản năng, tới gần đường Klêbe, thầy mẹ tôi sẽ sang bên trái, để
tránh ngôi nhà của bà Brinhôlanh...
Tôi đưa mắt nhìn dọc theo cái phố ấy, một đàng đi về trường học, một
đàng ra quảng trường Marăngô; nó gợi cho tôi nhớ lại những niềm vui,
những nỗi buồn, những giờ chán nản dài dằng dặc và những phút sung
sướng.
Ôi chao! bây giờ tôi đã lớn; tôi không còn là đứa bé hết sức sợ sệt và hết
sức giản dị từ tỉnh Puy tới nữa. Dạo ấy tôi mới chỉ đọc có quyển giáo lý và
còn tin là có ma; tôi chỉ sợ những cái gì tôi không trông thấy, sợ Chúa, sợ
quỷ; nhưng bây giờ tôi lại sợ những cái gì tôi trông thấy; sợ những thầy
giáo ác, những bà mẹ ghen tuông, và những ông bố tuyệt vọng. Tôi đã lấy
những ngón tay đầy mực mà sờ vào cuộc đời. Tôi đã từng khóc vì những
trận đòn bất công và cười những hành động ngu ngốc và những lời nói dối
của người lớn.
Tôi không còn ngây thơ như xưa nữa. Tôi nghi ngờ lòng tốt của trời và
các giới luật của Nhà thờ. Tôi biết là các bà mẹ thường hay hứa hẹn và
không phải bao giờ cũng giữ lời hứa.
Lúc nay, đi tha thẩn trong căn nhà đồ đạc để lủng củng như những cảnh
trang trí của một tấn kịch mà người ta đang dỡ xuống, tôi trông thấy những
