Lúc cầu kinh bao giờ tôi cũng buồn cười. Tôi cố nhịn không được! Tôi
cầu Chúa trước khi quỳ xuống, tôi thề với Chúa là không phải tôi cười
Chúa, nhưng hễ cứ quỳ xuống là y như tôi lại không nhịn nổi. Ông chú tôi
có những mụn cơm làm ngứa ngáy, và ông gãi, rồi cắn vào mụn rơm; tôi phì
cười. - May thay mẹ tôi không phải khi nào cũng thấy chuyện đó; nhưng
Chúa vốn trông thấy hết, liệu Chúa nghĩ thế nào?
Tuy vậy hôm nọ tôi đã không cười! Mọi người ăn bữa tối trong nhà với dì
tôi ở Vuôczăc và các chú tôi ở Farâyron, lúc đang ăn món tuôctơ
[8]
, thình
lình trời tối sầm lại, Suốt ngày nóng nực, mọi người ngột ngạt, ai nấy đều
cởi áo ngoài. Bỗng sấm động. Mưa trút xuống như thác đổ, những hạt mưa
to rơi trong bụi lộp độp. Khí trời mát như trong hầm rượu, và có cả mùi
thuốc súng; ngoài phố, nước rãnh sục lên như nước giặt, rồi cửa kính kêu
ken két; trời mưa đá.
Các bà dì, ông chú tôi nhìn nhau, và một ông chú đứng dậy, bỏ mũ ra và
cầu kinh. Tất cả đều đứng đầu trần, với những vầng trán hoặc trẻ trung hoặc
già nua nặng trĩu những buồn phiền. Họ cầu Chúa chớ nên độc ác quá đối
với đồng ruộng của họ, và đừng dùng đạn chì trắng mà giết hại mùa màng
của họ đang đâm bông.
Một hạt mưa đá lọt qua cửa sổ, lúc mọi người nói A-men, và nẩy vào một
cái cốc.
Gia đình tôi vốn ở nhà quê.
- Thầy tôi là con trai một nông dân kiêu hãnh muốn con mình học hành
để làm cố đạo nên đã gửi con vào nhà một ông bác là cha xứ để học tiếng
La-tinh, rồi cho vào trường dòng.
Thầy tôi - người sau này là thầy tôi - đã không chịu ở đấy, muốn học lấy
bằng tú tài, trở nên danh giá, và đã tới trọ một gian buồng nhỏ ở tít cuối một
phố tối tăm; ban ngày thầy tôi đi dạy tư nhì nhằng lấy mười xu một giờ, và
tối về, lại đi tán tỉnh một cô nông dân sau này sẽ là mẹ tôi, nhưng lúc này
đang làm bổn phận một đứa cháu gái tận tụy đối với một bà cô ốm.
Vì chuyện đó ông bác cha xứ giận thầy tôi và thầy tôi phải vĩnh biệt nhà
thờ; thầy mẹ tôi yêu nhau, đính hôn với nhau rồi lấy nhau! Thầy tôi cũng
lủng củng cả với gia đình, thầy tôi phải dọa dẫm các cụ mới chót lọt được
cuộc hôn nhân của cảnh khốn quẫn và bần cùng ấy.
