Tôi cảm thấy tất cả sự kém cỏi của con người tôi, và tôi rất khổ tâm!
Tôi khổ tâm về nỗi thấy mình được trầm trồ khen ngợi mà không xứng
đáng, người ta cho tôi là giỏi, nhưng tôi chỉ là một thằng ăn cắp. Tôi xoáy
dòng, xoáy tày, tôi nhặt nhanh những câu thơ liên cú ở góc sách.
Đôi khi tôi lại xảo trá nữa. Tôi cần một hình dung từ; dù phải hy sinh sự
thật tôi cũng cóc cần! Tôi tra tự vị vớ lấy chữ nào được việc, dù nó nói
ngược hẳn lại điều tôi định nói. Tôi mất hết ý niệm về cái chính xác! Tôi
cần có một vần trắc hoặc một vần bằng, mặc kệ! - chất lượng chẳng là gì, số
lượng là tất cả.
Với các giáo sư, phải bám sát lấy đồi Janiquyn
[70]
Tuy nhiên tôi vẫn không thể nào hình dung nổi tôi là một người La-tinh.
Không thể hình dung nổi!
Khi tan học tôi không vào nhà xí của Vitenliuýt
[71]
. Tôi cũng chưa hề ở
Hy-lạp bao giờ! Không phải vòng hoa chiến thắng của Mintiats
[72]
vướng víu mà chính là củ hành làm tôi khó chịu. Trong các bài văn, tôi
khoe những vết thương bị kẻ thù đánh phía trước vào ngực; nhưng thật quả
tôi đã bị một vài vết ở đằng sau.
“Các anh sẽ mô tả đời sống ở la-mã như thế này, thế này...”
Tôi thì tôi không biết xưa kia người ta đã sống ra sao! Tôi rửa bát đĩa, tôi
bị đánh đòn, tôi mang dâu đeo quần, tôi khá là buồn; nhưng tôi không biết
một ông chấp-chính-quan nào khác ngoài thầy tôi, thắt chiếc ca-vát to
tướng, đi đôi ủng đã thay đế; còn như về bà già, tôi chỉ biết có mụ Grattơlu
vẫn làm việc vặt trong nhà cho những người ở gác hai.
Vậy mà người ta vẫn cứ nói là tôi văn chương lưu loát.
Thật là giả dối quá thể. Ôi chao! Tôi ấm ức vì hối hận!...
Có ông Jaluyzô, giáo sư khoa sử, được tất cả mọi người trong trường yêu
quý. Người ta bảo là nhà ông giầu, và ông có tính nói thẳng. Ông là một
người tốt.
Tôi quỳ xuống dưới chân ông và thú thật hết với ông.
“Thưa ông Jaluyzô!
- Chuyện gì thế, cháu?
