nói lên lời quyết định cuối cùng rồi tan biến ngay trong bóng tối sau khi đã
thay mặt nhân dân và Chúa một phút trong ánh chớp sáng ngời.
Không khí chung ngày mồng Sáu tháng Sáu năm 1832 là không khí của
sự quyết tâm sắt đá không gì lay chuyển nổi. Cho nên, cũng giờ ấy, ở chiến
lũy Saint-Merry, nghĩa quân cũng đồng thanh hô to: “Có viện trợ hay không
viện trợ cũng mặc! Chúng ta quyết tử đến người cuối cùng ở đây!” Câu nói
ấy đã trở thành câu nói lịch sử.
Khi người vô danh nào đó đã ban bố cái quyết định “lấy xác mà phản
kháng” và đem lại cho mọi người phương thức thống nhất tâm hồn như thế
đã dứt lời thì từ khắp cửa miệng đều vang lên những tiếng hô thoải mái và
rùng rợn. Tiếng hô ấy về ý nghĩa thì buồn thảm thật, nhưng trong giọng hô
lại đầy khí thế chiến thắng.
- Tinh thần quyết tử muôn năm! Tất cả ở lại!
- Tại sao lại tất cả? - Enjolras hỏi.
- Tất cả! Tất cả!
Enjolras nói tiếp:
- Địa thế ở đây thuận lợi, chiến lũy lại kiên cố. Ba mươi người cũng đủ.
Sao lại hy sinh những bốn mươi?
Mọi người đáp:
- Vì chẳng ai chịu bỏ đi.
Enjolras nói to, giọng nói rung vang gần như gắt:
- Các đồng chí! Nền cộng hòa không thừa người đâu mà đem phung phí
vô ích. Khoa trương là xa xỉ. Nếu có vài người phải lánh đi, thì nhiệm vụ ấy
cũng phải được thi hành như mọi nhiệm vụ khác.
