chứ ông cụ thật là một con người ngây ngô đáng mến. Đây này! Cậu nhìn
cái đầu ông cụ!
- Cái đầu ngây ngô nhưng quả tim đầy nghĩa khí! - Enjolras cảm kích
đáp.
Anh cất tiếng kêu gọi:
- Các đồng chí! Đây là gương người già nêu cho bọn trẻ chúng ta.
Chúng ta đang ngập ngừng thì cụ chạy đến. Chúng ta đang lùi bước thì cụ
tiến lên. Rõ ràng đó là bài học mà những người run rẩy vì tuổi tác dạy cho
những người run rẩy vì sợ hãi. Đối với Tổ quốc, cụ là một con người cao
cả. Cụ đã sống và hy sinh anh dũng. Chúng ta hãy khiêng cụ già vào trong
nhà và mỗi chúng ta phải bảo vệ cụ già đã chết này như bảo vệ cha mẹ đang
sống của chúng ta. Mong rằng sự có mặt của cụ trong bọn chúng ta sẽ làm
cho chiến lũy không bao giờ rơi vào tay quân địch.
Tiếp theo lời nói ấy là những tiếng rì rào tán thành vừa đau buồn vừa
kiên quyết. Enjolras cúi xuống nâng đầu ông cụ lên, đôi mắt anh long lanh
dữ tợn. Anh thành kính hôn vào trán và cầm tay ông cụ đặt ra hai bên, nhẹ
nhàng âu yếm như sợ làm đau cụ. Sau đó anh cởi áo cụ ra, đưa lên cho mọi
người nhìn rõ những vết đạn đẫm máu. Anh nói to, giọng trầm ấm, xúc
động:
- Từ giờ, đây là lá cờ của chúng ta!
Người ta lấy chiếc khăn quàng đen dài của bà Hucheloup đắp lên thi hài
cụ Mabeuf. Sáu người lấy súng xếp thành một cái cáng, đặt thi hài cụ lên
đấy và khiêng vào để trên một cái bàn to trong nhà. Cả sáu người đều bỏ
mũ, bước đi thong thả, nghiêm trang. Mọi người đều để hết tâm trí vào công
việc thiêng liêng ấy, không nghĩ đến tình hình nguy hiểm lúc bấy giờ. Lúc
thi hài cụ đi qua gần chỗ Javert, tên này vẻ mặt vẫn phớt tỉnh. Enjolras nói:
- Chốc nữa sẽ đến phiên mày.
