chi phí vận hành trong quá trình khai thác trên mỗi cung đường. Từ những
tính toán như thế sẽ dễ dàng xác định cung đường nào có lợi nhất. Nhưng
xã hội xã hội chủ nghĩa lại không thể làm được những tính toán như thế. Vì
nó không đưa tất cả các loại hàng hóa và dịch vụ khác nhau mà ta cần phải
hạch toán vào một đơn vị đo lường thống nhất. Chủ nghĩa xã hội sẽ bất lực
trước những vấn đề quản lí kinh tế diễn ra thường xuyên, hàng ngày, vì nó
không thể hạch toán được.
Hiện nay chúng ta có được sự thịnh vượng đủ sức nuôi được nhiều
người hơn thời tiền tư bản chính là vì phương pháp tư bản chủ nghĩa tạo ra
những chuỗi sản xuất có nhiều công đoạn hơn, mà không thể vận hành nếu
không có tính toán kinh tế bằng tiền. Đấy là điều bất khả dưới chế độ xã hội
chủ nghĩa. Những người cầm bút theo đường lối xã hội chủ nghĩa chỉ mất
công khi tìm cách chứng minh rằng có thể quản lí được sản xuất mà không
cần tính toán dựa trên giá cả và tiền tệ. Tất cả những cố gắng của họ trong
lĩnh vực này đều sẽ thất bại.
Như vậy là, những người cầm quyền trong chế độ xã hội chủ nghĩa sẽ
phải đối mặt với một vấn đề mà họ sẽ không thể nào giải quyết. Không thể
nào xác định được trong vô vàn phương án hành động, phương án nào sẽ
hữu lí nhất. Sự hỗn loạn trong lĩnh vực kinh tế chắc chắn sẽ dẫn đến hiện
tượng nghèo khổ một cách toàn diện, không thể đảo ngược và sẽ thoái hóa
trở lại tình trạng bán khai mà tổ tiên ta từng sống.
Lí tưởng xã hội chủ nghĩa, nếu được thực thi đến cùng, sẽ dẫn đến một
trật tự xã hội trong đó tất cả các tư liệu sản xuất sẽ nằm trong tay toàn thể
nhân dân. Quá trình sản xuất sẽ nằm hoàn toàn trong tay chính phủ, trong
tay trung tâm quyền lực của xã hội. Chính phủ sẽ tự quyết định sản xuất cái
gì, sản xuất như thế nào, và phân phối hàng hóa ra sao. Nhà nước xã hội
chủ nghĩa tương lai như thế dù được dựng lên bằng con đường dân chủ hay
bằng những con đường khác cũng chẳng tạo ra sự khác biệt nào. Ngay cả
nhà nước xã hội chủ nghĩa theo mô hình dân chủ cũng phải thiết lập một bộ
