hạn chế, nhưng không có phương tiện nào khác có thể thay thế được nó.
Khi hệ thống tiền tệ còn đủ tin cậy thì tính toán bằng tiền là đủ để đáp ứng
được những mục đích thực tiễn của cuộc sống. Nếu chúng ta từ bỏ tính toán
bằng tiền thì ta sẽ không thể thực hiện được bất kì tính toán kinh tế nào.
Đấy là lí lẽ quyết định mà kinh tế học đưa ra nhằm phản bác lại tính khả thể
của chủ nghĩa xã hội. Xã hội xã hội chủ nghĩa sẽ phải từ bỏ phân công lao
động một cách thông minh, được thể hiện trong sự hợp tác của tất cả các
doanh nhân, địa chủ. và người lao động trong vai trò là những nhà sản xuất
và người tiêu dùng trong việc hình thành giá cả thị trường. Không có tính
toán dựa vào giá cả và tiền tệ thì tính duy lí, tức khả năng tính toán kinh tế,
sẽ trở thành điều không tưởng.
5. Chủ nghĩa can thiệp
Lí tưởng xã hội chủ nghĩa đã bắt đầu mất dần người ủng hộ. Các công
trình nghiên cứu chuyên sâu về những vấn đề của chủ nghĩa xã hội, cả về
kinh tế học lẫn xã hội học, chứng tỏ tính bất khả thi của nó không phải là
không tạo ra những hiệu quả nhất định, còn sự thất bại của những cuộc thử
nghiệm xã hội chủ nghĩa đang diễn ra khắp nơi đã làm cho ngay cả những
người ủng hộ nhiệt tình nhất cũng phải lúng túng. Dần dần người ta cũng
bắt đầu nhận ra rằng xã hội không thể sống thiếu sở hữu tư nhân. Song việc
phê phán một cách đầy ác ý đối với hệ thống sở hữu tư nhân tư liệu sản xuất
được tiến hành trong suốt hàng chục năm qua đã để lại trong lòng người ta
định kiến chống lại hệ thống tư bản chủ nghĩa mạnh mẽ đến mức mặc dù
người ta biết rằng chủ nghĩa xã hội là không phù hợp và bất khả thi nhưng
người ta vẫn không thể công khai thú nhận rằng họ phải quay về với quan
điểm tự do về sở hữu. Chắc chắn là người ta đã công nhận rằng chủ nghĩa
xã hội, tức là sở hữu công cộng các tư liệu sản xuất, nói chung hoặc ít nhất
là trong giai đoạn hiện nay là việc làm thiếu thực tế. Nhưng, mặt khác, họ
lại quả quyết rằng sở hữu tư nhân vô hạn tư liệu sản xuất cũng là điều
không hay. Như vậy là người ta muốn sáng tạo ra con đường thứ ba, tạo ra
