đoàn, chắc chắn đều dẫn đến thất bại. Những người nóng nảy, không thể
chấp nhận được sự thật này, thường gọi kinh tế học là khoa học tăm tối.
Nhưng kinh tế học và xã hội học là những môn khoa học chỉ ra cho chúng
ta thấy hiện thực như nó vốn là, chúng không hề tăm tối hơn các môn khoa
học khác, ví dụ như môn cơ khí, là môn chỉ chứng minh cho chúng ta thấy
rằng không thể có động cơ vĩnh cửu, hay môn sinh vật học, là môn dạy
chúng ta biết rằng mọi sinh vật đều sẽ chết.
7. Các tập đoàn kinh tế, tập đoàn độc quyền và
chủ nghĩa tự do
Những người phản đối chủ nghĩa tự do khẳng định rằng trong thế giới
ngày nay không còn những điều kiện tiên quyết để có thể thực thi cương
lĩnh của chủ nghĩa tự do. Chủ nghĩa tự do đã từng khả thi, đấy là khi mà
trong mỗi lĩnh vực sản xuất đều có rất nhiều công ty quy mô trung bình,
cạnh tranh quyết liệt với nhau. Còn hiện nay, vì các tập đoàn kinh tế lớn và
các công ty độc quyền đã kiểm soát toàn bộ thị trường cho nên chủ nghĩa tự
do đã không còn đất dụng võ nữa. Không phải các chính trị gia mà chính là
xu hướng hiện hữu bên trong quá trình tiến triển không gì cưỡng lại được
của hệ thống kinh doanh tự do đã giết chết.
Quá trình phân công lao động đã tạo cho mỗi đơn vị sản xuất một chức
năng riêng biệt. Sản xuất càng phát triển thì quá trình này sẽ không bao giờ
ngừng. Chúng ta đã bỏ qua giai đoạn khi mà một nhà máy sản xuất tất cả
máy móc từ lâu rồi. Hiện nay nhà máy chế tạo máy mà không chuyên sản
xuất một số loại máy móc nhất định thì không thể nào cạnh tranh được.
Cùng với việc chuyên môn hóa, lĩnh vực phục vụ của một người cung cấp
riêng biệt sẽ phải liên tục mở rộng. Thị trường do một nhà máy dệt chuyên
sản xuất một vài loại vải phải rộng hơn thị trường được cung ứng bởi một
người thợ dệt làm ra tất cả các loại vải. Không nghi ngờ gì khi quá trình
chuyên môn hóa sản xuất sẽ diễn ra trong tất cả các loại hình xí nghiệp có
