và kết quả là số sản phẩm xã hội – là đại lượng cho trước. Quy mô sản xuất
có thể cắt giảm nhằm tăng giá bán trên một đơn vị sản phẩm và lợi nhuận
gộp của một nhà độc quyền hay một số nhà độc quyền trong một hay một
số lĩnh vực sản xuất, và khi đó thì vốn đầu tư và lao động tham gia sản xuất
trong (những) lĩnh vực đó có thể bị cắt giảm tương ứng. Vốn và lao động
được giải phóng sẽ chảy vào các lĩnh vực sản xuất khác. Nhưng nếu tất cả
các ngành đều tìm cách cắt giảm sản xuất để bán được giá cao hơn thì số
vốn và lao động được giải phóng sẽ được cung ứng với giá thấp hơn và sẽ
tạo ra động lực cho việc hình thành những xí nghiệp sản xuất mới, những xí
nghiệp này sẽ đập tan vị thế độc quyền của các xí nghiệp khác. Đấy là lí do
vì sao ý tưởng về những tập đoàn hay công ty độc quyền bao trùm lên tất cả
là ý tưởng không thể đứng vững. Các công ty độc quyền thật sự chỉ có thể
được hình thành bằng cách kiểm soát đất đai và các nguồn tài nguyên. Quan
điểm cho rằng tất cả đất canh tác trên hành tinh này đều có thể tập trung vào
tay một công ty độc quyền duy nhất chẳng đáng được đem ra bàn thảo.
Chúng ta sẽ chỉ xem xét những công ty độc quyền hình thành nhờ kiểm soát
được những cơ sở khai thác các loại khoáng chất hữu ích. Trên thực tế đã có
những công ty độc quyền kiểu đó; đấy là những công ty khai thác một số
khoáng sản không quan trọng lắm; và những cố gắng nhằm giành độc
quyền khai thác các loại khoáng sản khác cũng có thể sẽ thành công trong
tương lai. Điều đó có nghĩa là chủ nhân của những khu mỏ và khai khoáng
đó sẽ nhận được mức địa tô cao hơn, còn người tiêu dùng thì giảm tiêu thụ
và sẽ tìm những vật liệu thay thế cho những loại vật liệu đã trở nên đắt đỏ.
Việc một công ty độc quyền toàn cầu trong lĩnh vực dầu mỏ sẽ dẫn đến sự
gia tăng nhu cầu đối với thủy điện và than đá v.v. Từ quan điểm của nền
kinh tế toàn cầu như sub specie aeternitatis [từ quan điểm vĩnh cửu - ND],
điều đó có nghĩa là chúng ta sẽ sử dụng những loại nguyên liệu đắt tiền một
cách tiết kiệm hơn, và như thế sẽ để lại cho các thế hệ tương lai nhiều hơn
là trong nền kinh tế thiếu vắng độc quyền.
Con ngáo ộp độc quyền, thường xuất hiện trong tâm trí mỗi khi người ta
nói tới sự phát triển kinh tế một cách tự do, không phải là điều đáng lo. Các
